chính họ không làm cho chuyện tồi tệ hơn bằng cách cố là những mẫu mực
như thế) cũng chẳng thể dễ dàng làm nguôi dịu.
Dẫu vậy, sức ép không thuyên giảm này đối với hoạt động kiểu nội tại
định hướng khi tìm kiếm tư cách đạo đức và danh tiếng, như chúng ta biết,
trong nhiều trường hợp đã sản sinh ra được một người “điều chỉnh” vì các
điều kiện xã hội tưởng thưởng những kiềm chế và xoa dịu những bất an.
Song, ở các trường hợp khác, khoảng cách giữa đòi hỏi về kiểu nội tại định
hướng và khả năng đáp ứng trở nên quá lớn, nên cá nhân suy sụp - cuộc hội
họp tôn giáo để gây dựng lại đức tin, ở một tầng giai cấp nào đó, đã vừa
giải tỏa lại vừa đổi mới một số áp lực tình cảm phát sinh từ xung đột như
vậy.
Tôi muốn nhấn mạnh ở đây các nguy cơ khi dồn một số nhiệm vụ xã hội
hóa đứa trẻ vào những người không thường sát sao bên cạnh đứa trẻ. Cũng
như các thần linh tổ tiên Kachina hay ra roi trừng phạt của người da đỏ
Hopi có thể điều chỉnh ngọn roi để trừng phạt hay đánh lấy lệ cho vừa với
một đứa trẻ đặc biệt nhạy cảm, thì người lớn ở thời truyền thống định
hướng cũng có thể xoay xở để tác động của truyện kể không quá ác nghiệt
đối với bất kỳ ai trong đám thính giả. Tuy vậy, trẻ trong thời nội tại định
hướng rời gia đình vừa để đi học vừa để bước vào địa hạt sách vở và các
phương tiện truyền thông đại chúng khác; nên ở đây việc điều chỉnh kiểu
như vậy không còn khả dĩ nữa.
Hơn nữa, đứa trẻ vào thời kỳ trình độ biết đọc, biết viết tăng cao hơn thì
nhiều khả năng sẽ biết đọc hơn so với cha mẹ nó. Nhờ vậy, khi một số trẻ
học hỏi ở sách vở và trò chơi cách cư xử trong một nghề nghiệp khác hẳn
với nghề nghiệp của cha mẹ chúng - hay thực sự có một nghề nghiệp như
vậy - thì số trẻ khác, ít có khả năng tuân thủ theo những cách thức được quy
định theo tính cách học, ví dụ như kém tự giác kỷ luật và kém tính hệ thống
hơn, sẽ biết được từ chính kênh truyền thông ấy rằng chúng đang “lạc lõng”
ra sao. Chúng nghiệm ra được điều này, nhất là nếu cha mẹ chúng thiếu các
đặc tính thích hợp và không có khả năng truyền cho chúng sự rèn luyện
