147
TẬP 6: DANH NHÂN CÁCH MẠNG VIỆT NAM
Đã 17 giờ bỗng một đoàn biểu tình mới từ phía Mỹ Hạnh, theo tỉnh
lộ số 9, sắp sửa dến Đức Hòa, giữa lúc De Bardonnèche và tôi sang nơi
có tin báo thì các ông Dreuil và Baud của Sở Cảnh sát Sài Gòn cũng đã
đến Đức Hòa, liền nhập với chúng tôi đi chận đoàn biểu tình, chúng tôi
nhận thấy họ đông cỡ 300 người, trong số đó có khoảng 30 đàn bà, trẻ
con đi đầu. Tôi hỏi họ đến có mục đích gì?
Một người còn trẻ, tóc hớt bàn chải, áo quần áo đen, cổ quấn một khăn
lau, tách ra khỏi hàng và trả lời: “-Tôi và họ đến để trao yêu sách”. Tôi
bảo tất cả những người biểu tình phải lưu ý rằng các yêu sách nào, dù có
chánh đáng đi mấy nữa cũng không được đưa ra trong những hình thức
điều kiện bị cấm đoán. Tôi khuyến khích họ giải tán và êm thấm trở về
nhà và để sau sẽ đệ đơn khiếu nại theo hệ thống nghĩa là đưa đơn cho
các hương chức làng của mình. Kẻ đã nói với tôi và có lẽ là một trong
số kẻ dẫn đầu, bẻ lại rằng họ chỉ trình bày yêu sách với quận trưởng mà
thôi. Hỏi y yêu cầu gì? Tôi bảo hãy trình bày bằng giấy viết. Y nói xin
cho giấy và mực. Lúc bấy giờ De Bardonnèche mới bảo y hãy tự tìm lấy
các thứ để viết. Y bèn móc trong túi ra quyển sổ nhỏ, xé rời một tờ giấy
và viết yêu sách, ngoài các điều khác nữa như muốn được giảm thuế và
xóa bỏ loại thuế trực thu và thuế gián thu, cấm xuất khẩu lúa gạo, cấm
bắt bớ người biểu tình. Y vừa hô to các yêu sách vừa giục tất cả những
người biểu tình đồng thanh lập lại.
Mời y ký tên vào tờ giấy viết, người cầm đầu này từ chối và trao
tờ giấy ấy, y buộc tôi phải chấp thuận ngay các yêu sách đã ghi trong
đó, tôi trả lời là tôi không đủ thẩm quyền để làm như vậy, nhưng tất
cả đám đông nhất tề lập lại: “-Quan huyện có quyền!”. Liền đó tất cả
những người biểu tình bắt đầu to tiếng ồn ào. Tôi không thể nói gì cho
họ nghe được vì những tiếng la ó om sòm và vỗ tay của họ. Người cầm
đầu kích thích quá độ và hô lên: “-Bắt lấy ông quận!” và được tất cả
người biểu tình lập lại. Người cầm đầu nói, liền hành động ngay, đưa
tay tới chộp lấy áo tôi, trong lúc người biểu tình khác chuyển động
để bao vây tôi. Thấy vậy, tôi nhảy né sang phải, tránh được người
cầm đầu vớ phải tôi và sự ví bắt của mấy người kia. Trong lúc đó các
ông Dreuil, De Bardonnèche và Baud dùng báng súng đẩy các người
