173
TẬP 6: DANH NHÂN CÁCH MẠNG VIỆT NAM
Và bấy giờ ngay trên đất Pháp, nhà thơ cộng sản Louis Aragon cũng
đã thốt nên những lời đanh thép: “Yên Bái - đây là điều nhắc nhở ta rằng
không thể bịt miệng một dân tộc, không thể khuất phục họ bằng lưỡi
chém của đao phủ!”.
Thực dân Pháp thật sự hoảng sợ trước tinh thần bất khuất, quyết
vùng dậy quét sạch ách thống trị, vì thế chúng đã đàn áp khốc liệt.
Ngày 14/2/1930 Toàn quyền Đông Dương Pierre Pasquier ra Nghị
định thành lập Hội đồng Đề hình xét xử những vụ án liên quan đến
cuộc khởi nghĩa của VNQD đảng. Trong các phiên tòa diễn ra từ ngày
27/2/1930 đến ngày 30/1/1931, chúng đã kết án tử hình hơn 50 chiến
sĩ và bắt hàng ngàn người đày ra Côn Đảo hoặc Guyane. Không những
thế, thực dân còn sử dụng 5 máy bay ném 57 quả bom 10 kg và xả súng
triệt phá làng Cổ Am - nơi có nhiều cơ sở hoạt động của VNQD đảng.
Trong bức điện gửi cho các công sứ Bắc kỳ, thống sứ Bắc kỳ Robin đã
cho biết mục đích của hành động man rợ này: “Làng Cổ Am, tỉnh Hải
Dương đã bị phi đội từ Hà Nội đến ném bom. Bản chức yêu cầu các
ngài tuyên truyền rộng rãi việc ném bom ấy và nhấn mạnh thêm rằng
các làng nào chống cự lại Pháp thì cũng sẽ bị triệt hạ một cách không
thương tiếc như làng Cổ Am”.
Nhưng lịch sử đã chứng minh không, không một bạo lực nào có thể
khuất phục được ý chí của người yêu nước. Sau thất bại của cuộc khởi
nghĩa Yên Bái, vai trò của chính trị VNQD đảng đã kết thúc, “ngọn cờ
phản đế, phản phong, giải phóng dân tộc đã chuyển dần qua tay giai cấp
vô sản” (Lê Duẩn - Một vài đặc điểm cách mạng Việt Nam).
Ngày nay, tại công viên Yên Hòa (Yên Bái), Nhà nước ta đã xây dựng
Khu tưởng niệm và nơi yên nghỉ của các lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa
Yên Bái. Khu mộ này có diện tích 300m
2
, hai ngôi mộ của Nguyễn Thái
Học và các lãnh tụ VNQD đảng được bao quanh bằng 17 cột trụ nối
liền với nhau bởi một vòng tròn khuyết. 17 cột trụ là tượng trưng cho
Nguyễn Thái Học và 16 đồng chí của ông bị thực dân Pháp xử trảm.
Vành tròn khuyết ở trên tượng trưng cho sự thất bại nhưng oanh liệt
của cuộc khởi nghĩa và câu nói nổi tiếng của Nguyễn Thái Học: “Không
