227
mại bản người Hoa đã biết lợi dụng chữ tín - mà bấy
lâu ai cũng đồn đãi như là sự thật (la probité soi-disant
proverbiale) - để vay quá nhiều, quá dài hạn, không
cần bảo chứng.
Trước kia, trong thời vàng son, giới điền chủ đã mắc
số nợ gần như tương xứng với giá trị đất đai của họ.
Tất cả (gồm nhà cầm quyền thực dân tới điền chủ, tư
sản mại bản) đều bị mê hoặc, lừa phỉnh ở mức độ khác
nhau trong bầu không khí thoải mái, lâng lâng mà họ
chia sớt qua lại, trước khi thức tỉnh, trở thành nạn nhân
của sự thật.
Nhà nghiên cứu này đã vô tình hay cố ý quên rằng
đã có người đứng ra tố giác kịp thời sự phồn vinh giả tạo
này, đó là Công hội đỏ, là Việt Nam Thanh niên Cách
mạng Đồng chí Hội, là Đảng Cộng sản Đông Dương.
