- Gừng
Giống như tỏi, gừng (tên khoa học là Zingiber officinale) là một thứ gia vị quen thuộc đã có tiếng từ
lâu là một loại thực vật Y khoa. (Cái chữ officinal (dùng làm thuốc ) đã nói nên cái địa vị chính thức
của gừng ở y học trong quá khứ). Từ xưa những bác sĩ ở Trung Hoa và Ấn Độ coi gừng là một vị
thuốc hảo hạng, thường trộn chúng vào trong những phương thuốc tổng hợp vì tính chất bổ và nâng cao
tinh thần của nó. Ngày nay mọi người trên những phần đất khác nhau của thế giới quý trọng nó vì tính
chất gây ấm người và khả năng kích thích bộ máy tiêu hóa của nó, làm giảm cơn đau bụng, làm bớt đau
nhức. Trong những năm gần đây có những nghiên cứu nhiều về gừng, nhất là tại Nhật Bản và âu châu,
đã đúc kết những hiệu quả trị bệnh của gừng và những thành phần của nó; Những bác sĩ ở Mỹ có
khuynh hướng không quan tâm nhiều đến những nghiên cứu này. Hóa chất của gừng có phần phức tạp,
với hơn 400 chất được biết đóng góp vào hương thơm, mùi vị, và tính chất sinh hóa của thực vật này.
Phần lớn sự nghiên cứu tập trung vào hai nhóm này- gingerols và shogaols- vốn cho gừng mùi vị hăng
nồng. Thêm vào đó "củ gừng" (thực sự là thân rễ: rhizome) chứa những chất enzymes và những chất
chống oxy hóa (antioxidants) có lẽ đó là những thành phần chủ yếu của gừng.
Hiệu quả bồi bổ của gừng trên hệ thống tiêu hóa rất rõ ràng: nó làm tăng sự tiêu hóa protein, là một
phương cách chữa trị rất hiệu quả cho chứng nôn mửa và sây sẩm mặt mày, tăng cường màng trên của
dạ dày để chống lại chuyện chảy máu, và có những hành động với tầm hoạt động rộng chống lại những
ký sinh trùng trong ruột. Thức ăn Tàu dùng gừng tươi trong hầu hết món ăn vì họ tin rằng nó trung hòa
những phẩm chất không được như ý của những thành phần khác trong món ăn, đặc biệt là cá và thịt,
vốn tạo ra sự khó tiêu. Khổng Tử ngày còn sống ngài cũng thường khuyên dùng gừng trong thức ăn vì
tính chất dược liệu của nó.
Có những tác dụng khác của gừng được nghiên cứu kỹ cho biết gừng ảnh hưởng đến sự sản xuất và
phân bố của một nhóm chất sinh học phản ứng tên là eicosanoids, vốn điều hòa chuyện lành lặn và
miễn nhiễm. Cơ thể tổng hợp những hợp chất quan trọng này từ những axít béo cần thiết và dùng chúng
để điều hòa những chức năng tế bào quan trọng. Có ba loại chính của eicosanoids- là prostaglandins,
thromboxanes, và leukotriens- là những chất gây những tin sốt dẻo trong giới truyền thông và trong
giới nghiên cứu hiện tại. Những sự mất quân bình trong sự tổng hợp chất ecicosanoids và sự giải tỏa
là nguyên nhân sâu xa của những bệnh thông thường, từ bệnh thấp khớp và chảy máu dạ dầy đến
chuyện tập trung tăng cao của tiểu cầu máu và những chuyện này có thể gây ra bệnh suy tim ( heart
attack) và tai biến mạch máu não (strokes). Gừng điều hòa hệ thống này theo những cách làm giảm bớt
sự viêm bất bình thường và đóng cục. Nó có thể hữu hiệu như vài thuốc chống viêm không có chất
steroids (nonsteroidal anti-inflammatory drugs) vốn quá thông thường hiện nay, nhưng gừng lại có ít
chất độc bởi vì nó bảo vệ màng dạ dày thay vì làm hư hại nó. Nó có hiệu quả như một hệ thống điều
hành của sự tổng bợp chất eicosanoid cho nên gừng là một thứ rất có tác dụng giúp cho hệ thống lành
lặn. Thêm vào đó, gừng còn làm cho tốt hệ thống luân lưu máu và có hiệu quả chống ung thư, ngăn cản
khuynh hướng của nhiều khí carcinogens gây ra sự biến đổi trong DNA.
Bạn có dùng gừng tươi hay mứt gừng xắt lát (candied slices), gừng ngâm mật ong (honey-based
syrups), hay viên thuốc gừng tinh chất (encapsulated exrtracts). Một cách dùng gừng ngon lành là uống
trà gừng, nếu dùng cho một người thì bỏ vào nửa muỗng gừng bột trong ấm, đậy nắp, đun chừng 10
đến 15 phút. Lọc ra, cho mật ong vừa đủ ngọt, và uống nóng hay lạnh. Bạn có thể mua nước gừng có
tẩm mật ong (honey-based ginger syrup) ở những tiệm thực phẩm sức khỏe (health food stores) và về
đổ nước nóng hay lạnh để dùng như một thứ nước uống ngay, hay bạn có thể tự làm bằng cách bỏ một
phần gừng bột với ba phần mật ong tươi; bỏ vào lọ và để trong tủ lạnh.
Khi gừng khô, hóa chất của nó thay đổi, nói riêng, chất gingerols vốn có nhiều trong gừng tươi, biến
thành chất shogaols có mùi hăng nồng. Hai loại hợp chất này có thể có nhiều thành phần khác nhau,