IV
DIỆT TRỪ HAY KIỂM SOÁT?
Gallipoli
Với người Australia, trận chiến Gallipoli là cụm từ gây ra cảm giác chết
chóc tương tự như trận Verdun gây ra với người Pháp.
Đó là tên của một thị trấn nơi đế chế Ottoman, thời đó là đồng minh
của Đức, tập trung quân để bảo vệ eo biển Dardanelles, nơi cả quân Anh và
quân Pháp đều muốn chiếm hòng tìm đường tiếp viện cho Nga.
Trước cuộc tấn công ngày 25 tháng Tư năm 1915, Anh đã tuyển quân
từ khắp các nước thuộc khối Thịnh vượng chung, nhất là từ New-Zealand và
Australia. Chỉ một trận đó đã lấy đi hơn mười nghìn quân.
Winston Churchill phải từ chức: là đô đốc Hải quân Anh, ông phải chịu
trách nhiệm nặng nề trước thảm bại của liên quân. Còn tướng Mustafa
Kemal, người chỉ huy quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, thì được thăng tiến quyền lực.
Đừng bao giờ quên trận chiến sông Somme, hay trận Verdun, hay trận
chiến Chemin des Dames. Nhưng chiến tranh 1914-1918 còn diễn ra ở một
nơi nữa, tại vùng cực Đông Bắc Hy Lạp. Trong suốt ba năm, hơn một triệu
con người phải đối mặt với sự bạo tàn của chiến tranh, với những trận chiến
khốc liệt đan xen với những khoảng thời gian chờ đợi đằng đẵng.
Mỗi mùa hè, bọn muỗi đều quay lại. Và mang theo căn bệnh sốt rét,
quật ngã khoảng một nửa số quân lính.
Các sĩ quan cấp cao của hai bên đều kiệt sức. Làm sao tham chiến với
những đội quân đã chết hoặc sắp chết trước cả khi đối mặt với hỏa lực của
