người, những cách tiếp cận này xem xét liệu người đó có ý định cư xử một
cách đạo đức hay không. Nhưng cũng cần xem xét rằng những phán đoán
này có thể dựa trên những yếu tố sai lầm như phán đoán được minh họa
trong ví dụ sau của giáo sư triết học Đại học Yale tên là Joshua Knobe:
Chủ tịch một công ty đã quyết định có nên thông qua một chương
trình mới hay không. Chương trình này có thể giúp tăng lợi nhuận đồng
thời cũng thân thiện với môi trường. “Tôi không quan tâm gì đến việc thân
thiện với môi trường”, chủ tịch nói. “Tôi chỉ muốn tối đa hóa lợi nhuận hết
mức có thể. Hãy khởi động chương trình mới.” Trong trường hợp này, bạn
có cho rằng ông chủ tịch có ý định bảo vệ môi trường hay không?
Bây giờ hãy xem xét một phiên bản khác của tình huống này.
Vị chủ tịch đã quyết định thông qua một chương trình mới. Chương
trình này sẽ giúp tăng lợi nhuận nhưng sẽ có tác động xấu đến môi trường.
“Tôi không quan tâm gì đến việc thân thiện với môi trường”, chủ tịch
nói.“Tôi chỉ muốn tối đa hóa lợi nhuận hết mức có thể. Hãy khởi động
chương trình mới.” Bạn có cho rằng vị chủ tịch muốn làm hại môi trường
không?
Dù sự thật là, trong cả hai trường hợp, mục đích duy nhất của vị chủ
tịch là kiếm tiền nhưng đánh giá của mọi người về mục đích của vị chủ tịch
có vẻ như còn phụ thuộc vào “hiệu ứng phụ” trong quyết định của ông ta.
Sau khi nghiên cứu phản ứng của những người được khảo sát về trường
hợp đầu tiên, nói rằng chương trình mới sẽ giúp cải thiện môi trường, chỉ
có 23% cho rằng vị chủ tịch có ý định giúp đỡ môi trường. Trái lại, sau khi
những người được khảo sát đọc trường hợp thứ 2, 82% tin rằng vị chủ tịch
có ý muốn gây hại cho môi trường, mặc dù vị chủ tịch đều thể hiện ý định y
hệt nhau trong cả hai trường hợp.
Sự không nhất quán này được điều khiển bởi các yếu tố không liên
quan đến mục đích của người ra quyết định. Như vậy, xuất hiện các nghi
