Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Mã đầu cầm
Trong các làng mạc ở Mông Cổ, vẫn còn nhiều người đi hát dạo, vừa ca
vừa đàn. Giọng ca ai oán não nùng. Tiếng đàn như khóc như than.
Cây đàn bằng gỗ, thùng đàn hình thang, cần dài. Đầu cần có trạm hình đầu
con ngựa. Cung đàn làm bằng đuôi ngựa. Người Mông Cổ gọi cây đàn này
là "Khil Khuua", ta tạm gọi là "Mã đầu cầm" (cây đàn đầu ngựa).
Tương truyền: về phía bắc xứ Mông Cổ có một Thiên Miếu, người bản xứ
gọi là "Bogdokure". Đây là một miếu để thờ trời. Muốn đến đây, người ta
phải băng rừng lướt bụi bằng ngựa suốt bốn mươi ngày. Kế đến là ngọn
Cấm Sơn mà người Mông Cổ gọi là "Jasaktu Ui". Đây là một vùng hoang
vu.
Ở mấy thung lũng, thỉnh thoảng có 8 con ngựa đến ăn cỏ. Đó là những con
thiên mã rất đẹp. Ngoài 7 con mập mạp, mạnh mẽ có một con lại gầy gò,
nháy mắt đã đi xa được ngàn dặm. Người Mông Cổ gọi là "Jonung Khara
Mori", ta có thể tạm gọi là con Thiên lý mã.
Nhiều đêm, nhị thập bát tú sa xuống. Vừa đến mặt đất thì 28 vì sao ấy biến
thành 28 tướng trẻ tuổi mỹ mạo tuấn tú, mặc kim giáp kim bào. Hai mươi
tướng ngồi trên ngựa. Còn tám tướng kia thì đi thẳng đến Cấm Sơn, rồi
cưỡi tám con thiên mã đương ăn cỏ ở đấy. Bấy giờ, họ mới phi ngựa rong
chơi khắp nơi. Rồi đến khi trời vừa hừng đông thì họ trở về trời, thành 28
vì sao như cũ. Và khi tối đến thì họ lại xuống trần gian.
Một hôm, vị tướng trẻ tuổi chỉ huy trong 28 vì sao ấy cưỡi con Thiên lý mã
đi dạo, bỗng gặp một cô thôn nữ duyên dáng xinh tươi, sinh lòng cảm mến.
Rồi cả hai cùng tha thiết yêu nhau.
Cứ hàng đêm, chàng đến với nàng, chung gối giao đầu, âu yếm trong túp
lều tranh đầm ấm của cô thôn nữ. Rồi khi vừng hồng sắp ló dạng thì chàng
phi ngựa đi mất để nàng trơ trọi, cô quạnh phòng không.
Một thời gian như thế, nàng tò mò hỏi quê quán, gốc gác thì chàng mỉm
cười âu yếm, tìm mọi cách tảng lờ. Lòng nghi hoặc nên một hôm, nàng
không ngủ, chờ lúc chàng lên yên đi thì nàng cũng rón rén lén bước ra
