Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Nợ như chúa Chổm
Nước Việt, năm Đinh Hợi (1527), Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lên
làm vua. Vua Lê Chiêu Tông bị họ Mạc bắt nhốt định giết chết.
Trong ngục lạnh tại Đông Hà, nhà vua nhờ người đàn bà bán cơm hàng
ngày được phép mang cơm đến cho ăn. Dù mỗi ngày một gầy gò héo hắt vì
bị giam cầm nhưng nhà vua cũng cảm thấy lòng mình đỡ u buồn tẻ lạnh
bên cạnh một người đàn bà có một ít sắc đẹp nẩy nở về chiều, ngoan ngoãn
chăm nom, săn sóc. Rồi cả hai lại nồng nhiệt yêu nhau.
Một hôm, nàng cho nhà vua biết là nàng đã có thai, đồng thời lại báo tin là
họ Mạc định bức tử nhà vua. Vua vẫn bình thản trao cho nàng một ngọc ấn
mà từ lâu đã giấu kín trong đai áo, đoạn buồn bã dặn:
- Nếu đứa con của chúng ta sau này là trai thì đây là một chứng vật, không
ai chối cãi được nó là dòng dõi đế vương. Còn nếu nó là gái thì nàng hãy
liệng ngọc ấn giữa dòng, đừng để cho một kẻ nào lợi dụng!
Chiêu Tông bị giết chết. Người đàn bà bán cơm may mắn sinh được một
trai đặt tên là Duy Ninh. Sợ tung tích bại lộ, nàng bỏ nghề cũ, đem Duy
Ninh trốn về thôn quê, kiếm củi đổi gạo nuôi thân.
Ninh lớn lên, vẻ người tuấn tú khác thường. Ai cũng tấm tắc khen. Nhưng
Ninh mắc phải cái tật ăn chơi ngông nghênh, nợ nần nhiều, mẹ con thiếu
thốn vất vả. Có lắm khi phải nhịn đói, uống nước lã cầm hơi. Tương truyền
người nào được Ninh mua mở hàng cho thì bán rất đắt. Người bán hàng gặp
Ninh thì đổ nhau mời bảo mua cho kỳ được. Ninh bảo không tiền và hẹn
chừng nào Ninh làm ăn khá giả sẽ trả. Họ rất đồng ý. Do đó, Ninh thiếu nợ
càng nhiều.
Khi Mạc cướp ngôi nhà Lê, các bề tôi nhà Lê kẻ chạy theo tân triều, kẻ
tuẫn tiết, kẻ nổi lên chống Mạc. Trong số những bực trung thần có ông
Nguyễn Kim trốn sang Sầm Châu, nơi biên giới Việt Lào, nhờ quốc vương
Lào giúp đỡ để gây thanh thế chống Mạc.
Muốn nắm được chính nghĩa, Nguyễn Kim quyết định phải tìm cho được
một người dòng dõi nhà Lê. Nhưng đã lâu ngày, vì sự đàn áp thẳng tay của
