ĐIỂN HAY TÍCH LẠ - Trang 298

được bộ lịch sử loài ngườị Kể ra muộn. Nhưng muộn còn có hơn không.
Thế là viên sử thần già nhận chức Trưởng ban tu sử, cầm đầu một ủy ban
gồm 50 người nỗ lực bắt tay vào việc.
Bộ sử viết bằng da trâu nằm yên bấy lâu trong viện Tàng cổ nay bỗng chốc
được người nâng dậy, giở từng mảnh, từng chương, lục soạn, thảo tra. Bị
xốc lên tuôn bụi mịt mù chẳng khác bãi sa mạc đương cơn gió lốc. Mùi bụi
bặm hôi ẩm nồng nặc bắt mọi người phải nghẹt thở nôn ọe. Nhưng ai cũng
phải chịu đựng cố gắng.
Họ tự an ủi vì mạng lệnh của nhà vua; và vì đây là một công trình vĩ đại đối
với hậu thế. Công việc làm gian lao của người trước đổ cho người sau
hưởng lấy và tiếp tục xây dựng hoàn thiện. Đó là công việc đồng lân. Chớ
muốn biết lịch sử loài người mà phải đọc cả hàng tá quyển đựng trong hàng
chục căn nhà thì phỏng còn ai muốn biết cái lịch sử loài người là cái quái gì
cho phải khổ thân.
Trải qua ngày tháng năm, ủy ban tu sử cặm cụi làm việc ngày đêm bất kể.
Ông Trưởng ban tu sử lưng càng còm, và mắt càng lờ dưới đôi kính trắng
đã mấy lần thay đổi.
Mười năm qua, bộ sử hoàn thành còn 50 quyển.
Một sáng sớm, ông Trưởng ban tu sử cho chở bộ sử trên 10 thớt tượng to
khệ nệ vào triều, dâng lên vua. Nhà vua chóa mắt thở dài, bảo:
- Công lao của hiền khanh thật to. Nhưng đáng tiếc trẫm đã già, sức mòn
mỏi mà đối với bộ sử còn quá nhiều, trẫm không đủ sức đọc được. Vậy
phiền hiền khanh chịu khó rút gọn lại còn độ 5 quyển được không?
Vị Trưởng ban tu sử tâu:
- Được. Nhưng hạ thần năm nay đã ngoại thất tuần rồi, hạ thần e rằng
không còn đủ ngày giờ sống để hoàn thành bộ sử cho bệ hạ xem nữa. Điều
này, hạ thần rất lấy làm lo ngại.
Nhà vua vuốt chòm râu bạc, mỉm cười:
- Điều lo ngại của hiền khanh chẳng khác nào điều lo ngại của trẫm. Trẫm
năm nay đã 65 tuổi, vì hồi trẻ lao tâm lao lực quá nhiều, ngày thấy càng suy
nhược. Trẫm nghĩ không biết trẫm còn sống để hân hạnh nhìn lấy cái kết
quả vẻ vang của hiền khanh đây nữa. Nhưng trẫm không chán nản, bi quan.