Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Tam bành, lục tặc
Đạo gia (tức Đạo giáo, theo học thuyết của Lão Tử) cho rằng cái Thần (tinh
thần) của con người ở vào ba nơi. Một ở óc, hai ở minh đường (quả tim), ba
ở dạ dày. Theo sách "Chư chân huyền ảo" thì cái Thần ấy có thể làm hại
người. Ba nơi chư Thần ấy, Đạo giáo gọi là Tam thi.
Theo sách "Thái thượng tam thi trung kính" thì: thượng thi tên Bành Cứ
vốn ở đầu con người; trung thi tên Bành Chất vốn ở bụng người; hạ thi tên
Bành Kiêu ở chân người. Ba thần này gọi là thần Tam Bành hay xúi giục
người làm bậy. Đến ngày Canh Thân, ba vị thần này lén tâu với Ngọc
Hoàng Thượng Đế cho người mau chết để khỏi phải theo dõi nữa. Người ta
tin rằng những sự giận dữ, nóng nảy là do thần Tam Bành xúi giục gây ra
để cho người dễ làm bậy. Vì giận dữ, nóng nảy dễ làm cho người làm
những điều sai lầm. Nhiều việc không thành, đổ vỡ vì giận giỗi, nóng nảy.
Cũng như tục ngữ ta có câu: "No mất ngon, giận mất khôn".
Trong tác phẩm "Đoạn trường tân thanh" của cụ Nguyễn Du, đoạn Tú Bà
nghe Kiều đã lấy Mã Giám Sinh (chồng bình phong của mụ), mụ ghen tức,
có câu:
Mụ nghe nàng nói hay tình
Bấy giờ mới nổi tam bành mụ lên.
Nghĩa là mụ nghe Kiều nói rõ sự tình (tình hình, tình trạng về việc nàng đã
thất thân với Mã Giám Sinh, coi Giám Sinh là chồng rồi) tức thì mụ mới
nổi giận lên đùng đùng.
"Lục tặc" là sáu thứ hại.
Theo Phật giáo thì sáu thứ hại cho sự tu hành là: sắc, thinh, hương, vị, xúc,
pháp. Sắc đẹp, tiếng thanh tao, mùi thơm, vị ngọt, ấm áp, êm ái dễ làm lòng
người giao động xao xuyến. Chúng như có một ma lực huyền bí để quyế rũ,
hấp dẫn lôi cuốn người vào bến mê, đọa lạc. Bởi vậy, người tu hành mắt
