ĐIỂN HAY TÍCH LẠ - Trang 420

những trường hợp thường như khi có yến tiệc.
Đại nhã chỉ những bài hát dùng trong những trường hợp quan trọng như
thiên tử họp các vua chư hầu hoặc tế ở miếu đường.
Tụng nghĩa là khen, gồm những bài ngợi khen các vua đời trước và dùng để
hát ở nơi miếu đường.
Các bài trong Kinh Thi thường viết theo thể thơ 4 chữ (thỉnh thoảng có câu
3 chữ hoặc 5 chữ). Cách kết cấu các bài làm theo ba thể: phú, tỉ, hứng.
Đọc Kinh Thi, ta biết được tính tình, phong tục của người dân và chính trị
các đời vua cùng các nước chư hầu ở nước Tàu về đời thượng cổ. Đọc Mân
phong, ta biết được tính đức cần kiệm người dân đất Mân. Đọc Vệ phong,
ta biết được thói dâm bôn của người dân nước Vệ. Đọc Tần phong, ta biết
được sự hối quá của người dân nước Tần. Đọc Đại nhã, Tiểu nhã, ta biết
được chính trị của nhà Chu thịnh suy thế nào.
Kinh Thi là một nguồn thi hứng: các thi sĩ thường mượn đề mục. Kinh Thi
còn là một kho điển tích. Các nhà làm văn thường lấy điển hoặc lấy chữ ở
đây. Cũng như ca dao của Việt Nam, Kinh Thi là nền tảng thơ tối cổ của
Trung Hoa. Trong đó có nhiều bài mô tả tính tình, phong tục dân Tàu một
cách chất phác, hồn nhiên.
2/ Thư (nghĩa đen là ghi chép), do đức Khổng Tử sưu tập. Kinh này chép
những điển (phép tắc), mô (mưu mẹo, kế sách), huấn (lời dạy dỗ), cáo (lời
truyền bảo), thệ (lời răn bảo tướng sĩ), mệnh (mạng lịnh) của các vua tôi
bên Trung Hoa từ đời Nghiêu, Thuấn đến đời Đông Chu (từ năm 2357 đến
năm 771 trước D.L.)
3/ Dịch (nghĩa đen là thay đổi) là bộ sách tượng số dùng về việc bói toán và
sách lý học cốt giải thích lẽ biến hóa của trời đất và sự hành động của muôn
vật. Nguyên vua Phục Hi (4480-4365 trước D.L.) đặt ra bát quái (tám quẻ,
tức là 8 hình vẽ); tám quẻ ấy lại đặt lần lượt chồng lên nhau thành ra 64
trùng quái (quẻ kép). Mỗi trùng quái có 6 nét vạch (hoặc vạch liền biểu thị
lẽ "dương", hoặc vạch đứt biểu thị lẽ "âm") gọi là hào, thành ra 384 hào.
Đức Khổng Tử nhân đó mà giải nghĩa các quái, các trùng quái và các hào.
4/ Lễ Ký (chép về lễ) là sách chép các nghi lễ trong gia đình, hương đảng
và triều đình. Hiện Kinh Lễ (Lễ Ký) còn truyền lại đến giờ phần nhiều là