Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Động Bích Đào
Ở xã Trị Nội, huyện Nga Sơn, phía hữu núi Thần Phù có "Bích Đào động"
cũng gọi là "Từ Thức động", trong trải rộng rãi mà lại thanh hư, cây cối
xinh tốt. Trong động có bàn đá, có những viên đá nhỏ la liệt hình như con
cờ. Những thạch nhũ rũ xuống hình như trống chuông, khẽ đánh có tiếng
kêu. Lại có những thứ như màn trướng, lọng dù trông rất kỳ xảo, cảnh trí
rất xinh đẹp.
Muốn vào trong hang động, phải nối đuốc mà đi. Nhưng cũng chưa ai đi
cùng đến đáy.
Tương truyền trong niên hiệu Quang Thái (1388-1398) đời nhà Trần
nước ta có ông Từ Thức là quan huyện Tiên Du (tỉnh Bắc Ninh). Bên cạnh
huyện có một ngôi chùa có trồng một cây hoa mẫu đơn. Mỗi khi nở hoa thì
người người các nơi đổ đến, xe ngựa dập dìu làm thắng hội thưởng hoa.
Trong khi mọi người nhìn ngắm hoa đẹp thì bỗng có một thiếu nữ tuổi độ
mười lăm, mười sáu, dung nhan diễm lệ bước đến đưa tay vuốt lấy hoa.
Nhưng chẳng may khi vịn lấy một cành thì cành giòn bị gẫy. Người giữ hoa
giữ lại, bắt đền. Nàng không đền mà mãi đến tối cũng không có người thân
quen đến nhận. Từ Thức thấy vậy động lòng thương xót, bèn cởi áo bạch
cẩm cừu đưa cho nàng chuộc tội để được tha về.
Một thời gian sau, vì không muốn ràng buộc bởi lợi danh, Từ Thức bỏ ấn
từ quan về ở huyện Tống Sơn. Rồi ngày ngày, Từ với một bầu rượu, túi thơ,
chu du khắp chốn danh lam thắng cảnh. Một hôm nhìn thấy cửa biển Thần
Phù có đám mây ngũ sắc kết lại hình như hoa sen, Từ vội chèo thuyền đến
thấy một hòn núi rất đẹp, Từ sinh cảm khái, nhân đề một bài thơ:
Thiên chương bích thụ quải triêu đôn,
Hoa thảo nghinh nhân nhập động môn.
Bạng giản dĩ vô tăng thái dược,
Lâm lưu thặng hữu khách tầm nguyên.
Lữ du tư vị cầm tam lộng,
