TẠM KẾT-THÚC
Về phần tóm lược Danh-Nhân, anh hùng liệt sĩ của Định-Tường trong
thuở xa xưa, từ thời Nguyễn-Ánh (Gia-Long) cho đến khi người Pháp đặt
chân xâm chiếm nước ta, gây cảnh núi xương sông máu khắp trên lãnh thổ
Việt-Nam nói chung, Định-Tường nói riêng, chúng tôi nhận thấy trong quá
khứ hãy còn nhiều nhân vật quan trọng đã dày công tô điểm lịch sử tỉnh
Định-Tường. Những nhân-vật nầy chưa được ghi chép đầy đủ, vì sự khiếm
khuyết của ngành sử học trong thời gian qua. Chúng tôi tin rằng, với sự
nghiên cứu của những sử gia và sự tham gia của các nhà sưu tầm lần lượt sẽ
đưa ra ánh sáng nhiều tấm gương tranh đấu bị bỏ quên chưa được nêu lên.
Ước mong khi quyển sách nầy có dịp tái bản sẽ bổ túc thêm những nhân vật
còn thiếu sót cho đầy đủ hơn. Suốt thời gian người Pháp cai trị, Định-
Tường là nơi un đúc nhiều nhà ái quốc làm rạng rỡ quê hương.
BỐN MƯƠI NĂM QUA
CÁC NHÀ CÁCH MẠNG BỊ GIAM Ở MỸ-THO
Suốt thời gian người Pháp cai trị Mỹ-tho là nơi un đúc nhiều nhân-vật
xu hướng khác nhau, kẻ thì phò tá đắc lực tiếp tay cho giặc phản bội giống
nòi, người thì đứng ra chống đối, tôi nhớ lại cách nay trên bốn mươi năm,
có một số nhà cách mạng, ở các nơi như Tạ-thu-Thâu, Nguyễn-an-Ninh,
Phan-văn-Hùm và nhiều chiến sĩ khác nặng lòng yêu nước, bị Pháp bắt đem
về tập trung ở Mỹ-tho một thời gian khá lâu, cầm chân các nhân vật nầy
một chỗ không cho hoạt động, đứng trước lòng căm phẫn của dân ta, nhiều
người trong tỉnh Định-Tường ngấm ngầm chống đối, khi công khai, lúc bí
mật. Lúc bấy giờ ở vùng Chợ Giữa, Vĩnh Kim, Thuộc Nhiêu, Cai Lậy, Ba
Dừa, Chợ Bưng, dân bắt đầu nổi dậy biểu tình phản đối người Pháp đầu tiên
hết để gieo hột giống cách mạng từ đó. Nhưng thiết tưởng lịch sử là vấn đề
