Sông Cửu-Long chảy mạnh, lực lượng dồi dào, lòng sông lắm nơi rất
sâu, nhiều tàu lớn có thể ngược giòng Cửu-long đến Mỹ-tho và tỉnh lỵ này
khả dĩ tạo thành một bến cho tàu biển lui tới.
Nước sông luôn luôn đục ngầu vì đất phù sa và cây lá mục nát dũa mòn
bờ sông ở vài nơi, những nơi nằm ngay ngọn nước bị mòn mau chóng và
nhiều bưng đất lở sâu vào nội địa bị nước cuốn đi đem bồi nơi khác, như
mỏm cực tây cù lao Rồng ngang tỉnh lỵ Mỹ-tho bị lở mãi còn bên kia đông
cù lạo lại được bồi lần, thành thử người ta có cảm tưởng rằng cù lao ấy cứ
chuyển mình xê dịch càng ngày càng gần bờ châu thành Mỹ-tho.
Chính sự hùng hậu của giòng Cửu-long đã tạo nên dãy đất Định-Tường
và vẫn tiếp tục biến hình vùng ấy mãi, nay thì lấp vài nhánh phụ lưu, mai lại
nhô lên những cồn mới, hoặc bồi rộng những cù lao khác và lấn đất mãi ra
biển nhờ những lớp phù sa phong phú.
Vì chưng sông Cửu-long bắt nguồn từ các đỉnh non cao nên chịu nhiều
ảnh hưởng mùa tuyết tan ở các vùng ấy và lại nhận tất cả nước ở thung lung
cao do nhiều phụ lưu mang đến.
Thế nên, sông ấy có những mùa nước lũ vô cùng tai hại, nhứt là khi
chảy dọc theo những miền núi non chập chồng như Lào thì lại có mưa to,
nước chảy ầm ầm, cơ hồ như không có một trở lực nào ngăn cản nổi. Nhờ ở
gần biển, Định-tường không sợ nạn hoàn toàn ngập lụt, nhưng miền Đồng
tháp là một vùng lòng chảo, luôn luôn bị đe dọa và chính năm 1929 và năm
1961, nước lũ đã làm thiệt hại rất nhiều các vùng ngoài ranh Đồng Tháp.
Ngoài mùa nước lũ đặc biệt ấy, sông Cửu-Long còn một thời kỳ nước
kém, lúc mùa nắng, và một thời kỳ nước nổi, vào mùa mưa.
Ngoài sông Cửu-Long, hệ thống sông ngòi của Định-Tường rất đầy đủ,
nhứt là trong vùng « đất cũ » nhờ có các con rạch, thuyền bè lưu thông dễ
dàng, dân chúng nhiều khi đào kinh nhỏ nối liền mấy con rạch để cho nước
chảy thông.
