việc phát triển kinh tế; mạnh dạn cho phép “Hoa di ngoại tộc” định cư, mua
đất lập làng, xây phố, dựng vợ gả chồng sinh sống lâu dài, ổn định... và đối
xử với họ công bằng, chí tình như con dân nội thuộc. Nhờ vậy, suốt một
chặng đường dài lịch sử, Hội An đóng vai trò như một cửa ngõ thông suốt,
tiếp nhận, cải biên, biến hóa những tinh hoa văn hóa, ý tưởng mới mẻ từ bên
ngoài, tạo ra kế sách, động lực... phát triển nhân tài, vật lực góp phần quan
trọng cho công cuộc mở đất về phương Nam của dân tộc.
Và hôm nay, còn đáng lưu tâm hơn, dù trải qua bao nhiêu khốc hại của
thiên tai, tranh chấp quyền lực, chiến tranh, thời gian tác động, Đô thị cổ
Hội An là điểm duy nhất trong cả nước và khu vực Châu Á vẫn bảo tồn
được hầu hết nét nguyên sơ của kiến trúc cổ cách đây hàng trăm năm từ
những ngày còn hưng thịnh. Kiến trúc sư người Ba Lan Kazimierz
Kwiatkowski (Kazik) từng cảm khái trong nhật ký của ông (1985): “Vẻ đẹp
không trùng lắp, chứa đựng trong các phố phường lịch sử; sự phong phú của
các thể dáng kiến trúc; sự hoàn hảo của nghệ thuật chạm khắc trong nội thất
các quần thể kiến trúc, tạo nên cho Phố cổ Hội An những đặc điểm nổi bật
trong một thiên nhiên riêng biệt... Những đặc điểm này đưa quần thể di tích
phố cổ lên vị trí hàng đầu trong danh mục các di tích văn hóa của Việt Nam
và cả trong kho tàng di sản văn hóa nhân loại”.
Hội An là một di sản văn hóa thế giới theo cách của mình. Đô thị cổ với
những dãy phố rêu phong trầm mặc, không khiến người ta giật mình thảng
thốt, trầm trồ, choáng ngợp vì sự kì vĩ, hay kiều diễm như nhiều nơi khác.
Hội An chỉ gây sự chú ý bằng cái cách là một góc nhỏ giản dị, thân mật và
an toàn cho những người con xa, trở về nương tựa sau chuyến bươn bả hải
hành.
Yêu ở đâu thì yêu
về Hội An xin chớ
hôn một lần ở đó
một đời vang thủy triều
(Chế Lan Viên)
