Tại nhiều di chỉ được khai quật trên khắp vùng Hội An, các nhà khảo cổ
đã tìm thấy rất nhiều hiện vật như tiền đồng Ngũ Thù, Vương Mãng (Trung
Hoa - trước công nguyên), gốm sứ Islam (Trung Đông), gốm Hyzen (Nhật
Bản)... và cả gốm Chu Đậu (Hải Dương - miền Bắc Việt Nam); ngoài ra với
một hệ thống giếng Chăm cổ, đền đài, thành quách, lăng mộ... lưu lại dấu
vết cho đến nay như cụm kiến trúc ở Lùm Bà vàng (Thanh Chiêm), tượng
thần trong miếu thần Hời ở An Bang, lăng Bà Lồi, đài thờ ở chùa Cây Thị...
chứng tỏ Hội An là vùng đất lịch sử, nơi hội tụ nhiều tầng văn hóa, có niên
đại từ hàng ngàn năm qua, không kém gì những đô thị cổ đại Luy Lâu, Long
Biên, Tống Bình – Đại La thời Bắc thuộc...
Do đặc điểm lịch sử của một vùng đất mở, có thể nói rằng đô thị cổ Hội
An trong quá khứ là nơi hội tụ, giao thoa, tiếp biến giữa các nền văn hóa,
phong tục, tập quán, lối sống và kiến trúc của các dân tộc Chăm, Việt, Hoa,
Nhật... Thế nhưng điều đáng mừng cho nhân loại, dù trải qua hàng trăm năm
mưa nắng, chiến tranh... đến nay Hội An vẫn được gìn giữ gần như nguyên
vẹn quần thể kiến trúc của một thương cảng cổ gồm bến cảng, công trình
dân dụng, tôn giáo, tín ngưỡng dân gian, sinh hoạt phường hội... rất phong
phú, đa dạng, đáp ứng mọi nhu cầu tâm linh, tìm hiểu văn hóa của cộng
đồng dân cư tại chỗ và du khách trong, ngoài nước.
Bên cạnh những giá trị văn hóa vật thể qua kiến trúc đa dạng, hiện nay
Hội An còn lưu giữ một nền tảng văn hóa phi vật thể khá đồ sộ qua hệ thống
các lễ hội, sinh hoạt tín ngưỡng, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ dân gian, ẩm
thực, làng nghề truyền thống và đặc biệt là lối sống thị dân mang dáng dấp
bình dị, gần gũi và thuần hậu của nhiều thế kỷ trước.
Những yếu tố trên đã thu hút ngày càng nhiều du khách từ trong và ngoài
nước tìm đến chiêm ngưỡng, sống với Hội An. Năm 1985, Nhà nước Việt
Nam đã khoanh vùng và công nhận Khu phố cổ Hội An là di tích lịch sử cấp
quốc gia.
Ngày 4 tháng 12 năm 1999, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên
hợp quốc (UNESCO) ghi tên Phố cổ Hội An vào danh mục Di sản văn hóa
thế giới.
