Ứng Dụng Tâm Xả
Các cảm thọ của tâm rất vi tế và mau tan biến. Đôi khi tham hay sân
khởi lên một cách độc lập với xúc, tùy theo cá tính của ta. Chẳng hạn có
những lúc tâm thật là bình thường, rồi bỗng nhiên nổi giận –hay là có
tưởng khởi lên và bị thu hút trong cảm thọ khổ, lạc hoặc xả. Ta cần
chiêm nghiệm ba loại cảm thọ này để thấy chúng không bền vững, luôn
biến đổi và phiền não, đến nỗi tâm sẽ không buông mà bị thu hút vào đó.
Sự thu hút này rất vi tế. Nó ngăn ta biết bất cứ điều gì; đó đơn thuần chỉ
là ảo tưởng. Bị thu hút vào lạc thọ thì dễ thấy nhưng với thọ xả thì khó
thấy hơn - nếu tâm ở trong trạng thái xả vô thức. Tâm xả vô thức này
ngăn ta thấy rõ ràng bất cứ điều gì.
Vậy ta phải chú ý để chỉ thấy các cảm thọ như là các cảm thọ và kéo
tâm ra khỏi những mê đắm của xả. Khi có thọ xả do nhiếp tâm và lắng
đọng, hãy dùng thọ xả đó trong định làm nền tảng của sự quán sát vô
thường, khổ và vô ngã - vì xả này trong tứ thiền là nền tảng cho tuệ giải
thoát. Hãy chắc rằng ta không bị dính mắc vào định.
Nếu ta định tâm sâu lắng trong xả mà không chú tâm vào việc đạt
được tuệ, ta chỉ đạt được một trạng thái định tạm thời. Vậy ta phải chú
tâm vào việc đạt tuệ trong vô thường, khổ, hay vô ngã. Đó là lúc mà ta sẽ
có thể nhổ bật sự chấp thủ của ta. Nếu tâm rơi vào trạng thái xả vô thức
tức là nó vẫn còn chất chứa nhiên liệu bên trong. Để ngay khi có sự xúc
chạm giác quan, tâm sẽ bùng cháy trong sự chấp thủ. Vậy ta phải tu theo
lời dạy của Đức Phật để lại: nhiếp tâm trong một trạng thái định, rồi tập
trung vào việc đạt tuệ trong ba đặc tánh của Hiện Hữu (hay còn được gọi
là Tam Tướng: vô thường, khổ, vô ngã). Cách hay nhất để tu tập là
không bị kẹt trong các tầng thiền định - và không quan trọng là ta đạt
được tuệ gì, đừng nghĩ là ta đã được Giác Ngộ. Hãy tiếp tục quán.Hãy
tiếp tục chú tâm để xem có thêm sự thay đổi nào nữa trong tâm, và nếu
có hãy thấy khổ và vô ngã trong những thay đổi này. Nếu ta có thể biết
bằng cách này, tâm sẽ vượt lên cảm thọ, không còn vướng mắc trong
tầng định này hay tầng định kia - tất cả chỉ là các vấn đề của suy đoán.
Điều quan trọng là ta cố gắng để thấy rõ. Ngay cả khi tâm tạo tác ra
đủ mọi loạn động, hãy xem chúng như là ảo giác. Rồi ngồi yên mà quán
sát sự hoại diệt của chúng. Hãy thấy rõ rằng thực sự không có gì nơi
chúng. Tất cả đều qua đi. Tất cả những gì còn lại là tâm rỗng không, tâm
duy trì sự quân bình tự nhiên của nó. Hãy chú tâm để quán sát điều đó.
