kinh Phật, vua Đường đã từ chối thẳng thừng. Đây là một minh chứng rõ
nét cho chủ nghĩa cá nhân cực đoan của các bậc đế vương.
Rajiva chìm trong suy tư hồi lâu. Cuộc sống an nhiên tự tại, muốn gì
được nấy trước đây khiến Rajiva xem thường quyền lực thế tục. Thực ra,
cho đến lúc này, chàng vẫn chưa nhận ra, tôn giáo vĩnh viễn không thể
thoát ra khỏi sự ràng buộc của quyền lực thế tục. Thế lực lớn mạnh của
giáo đường Roma thời kỳ Trung thế kỷ lan tỏa khắp châu Âu, khiến tôn
giáo này nghiễm nhiên trở thành sức mạnh thống trị của châu Âu. Thế
nhưng, hoàng tộc các tiểu quốc châu Âu không chịu khuất phục, đã dấy lên
các cuộc cải cách tôn giáo. Nổi bật nhất là cuộc cải cách tôn giáo của vua
Henry VIII ở nước Anh. Ngài đã tự lập ra một tôn giáo và đặt làm quốc
giáo, tuyên bố khai trừ Giáo Hoàng Roma ra khỏi danh sách nhà lãnh đạo
các tôn giáo. Cuộc đấu tranh giữa tôn giáo và quyền lực thế tục đã diễn ra
trong suốt chiều dài lịch sử châu Âu thời kỳ Trung thế kỷ. Kết quả, tôn giáo
đã phải lùi bước, trở thành công cụ thống trị tinh thần và phụ thuộc vào các
vương triều.
Sau khi Lữ Quang công phá Khâu Tử, Rajiva đã bảo vệ mọi thứ bằng cả
tính mạng và sự tôn nghiêm của mình, nhưng trong cuộc đối đầu kịch liệt
với nhà cầm quyền ấy, thực tế là chàng luôn rơi vào thế yếu. Mặc dù thế sự
hỗn loạn đã tác hợp cho chúng tôi nên duyên, nhưng xét ở một góc độ khác,
rõ ràng, đó chính là sự thất bại thảm hại của tôn giáo. Nhưng tôi không
muốn giải thích cho chàng những lý luận kinh tế chính trị học này. Vì giả
như chàng hiểu và chấp nhận những lý thuyết này đi nữa, tôi cũng không
nên để tư tưởng của thời hiện đại ảnh hưởng đến chàng. Nhưng tôi tin,
chàng sẽ nhận ra chân lý này, bởi vì khi Diêu Hưng xuất hiện, chàng đã biết
tận dụng sự trợ giúp của sức mạnh thế tục để hoàn thành sứ mệnh của
mình. Có điều, phải mất mười bảy năm trăn trở, mười bảy năm đằng đẵng
trôi trong vô nghĩa ở Guzang, chàng mới nhận ra chân lý này. Như thế có
phải là rất đáng buồn hay không? Hay ta hãy xét ở góc độ lạc quan, và xem
