những quan hệ chói sáng và kiến thức uyên thâm, nên những người
thiếu những cái đó vẫn tưởng mình được phần hơn, vì nhãn quan tầng
bậc xã hội khiến họ dù ở vị trí nào cũng thấy đó là tốt nhất, coi những
người khác là không được ưu đãi bằng mình, kém may mắn và đáng
thương hại, kể cả những người cao sang nhất mà họ chỉ danh, vu khống
mà không hề quen biết, phán xét và coi khinh mà không cần hiểu người
ta như thế nào. Ngay cả trong trường hợp lòng tự ái dù đã phóng đại
những lợi thế cá nhân nhỏ bé lên vẫn không đủ để đảm bảo khẩu phần
hạnh phúc cần thiết cho họ - lớn hơn phần của người khác - thì đã có
lòng ganh ghét để bù lấp vào. Đã đành rằng nếu lòng ganh ghét thể hiện
bằng những lời ngạo mạn thì phải dịch “Tôi không muốn quen với anh
ta” thành “Tôi không cách nào quen được với anh ta”. Đó là theo nghĩa
lý trí thôi, còn về tình cảm, vẫn phải hiểu là “Tôi không muốn quen với
anh ta”. Ta biết thế là không thật, tuy nhiên ta nói thế không phải đơn
thuần là xảo thuật, mà vì ta cảm thấy thế, và điều đó đủ để xóa bỏ
khoảng cách thiếu hụt, nghĩa là đủ cho hạnh phúc của ta.
Thói duy ngã trung tâm, như vậy, cho phép mỗi con người thành một
vị vua nhìn vũ trụ sắp xếp bên dưới mình. Ông Bloch tự cho phép mình
vào vai một quân vương khắc nghiệt: buổi sáng, vừa uống ly sô cô la
vừa liếc thấy cái tên Bergotte ký dưới một bài trong tờ báo mới, ông
khinh khỉnh lướt nhanh, “thăng đường” ngắn gọn, “tuyên án” và khoái
trá lặp đi lặp lại giữa mỗi ngụm sô cô la nóng bỏng: “Cái tay Bergotte
này trở nên không thể đọc nổi nữa rồi! Sao mà chán thấy mồ! Khiến
người ta muốn thôi không đặt mua báo dài hạn nữa. Dây cà ra dây
muống! Rườm rà!” Và lại làm một khoanh bánh mì bơ nữa.
Cái ảo tưởng tự cho mình là quan trọng ấy của ông Bloch-bố còn có
phần vượt ra quá phạm vi cảm nhận của chính ông. Trước hết các con
ông coi ông là một con người thượng đẳng. Con cái thường có khuynh
hướng, hoặc gièm pha, hoặc ca ngợi cha mẹ và đối với một cậu con trai
ngoan, bố mình bao giờ cũng là ông bố ưu tú nhất, thậm chí ngoài cả
mọi lý do khách quan để ngưỡng mộ ông. Mà trong trường hợp ông
Bloch thì những lý do khách quan này tuyệt nhiên không thiếu: ông là
