một nơi gọi là Kì Đình, miền Quang, Hoàng. Ở am, ăn rau, không giao
thiệp gì với đời. Bỏ xe ngựa, huỷ mũ áo, đi bộ. Người trong núi không ai
biết ông, thấy ông đội cái mũ vuông mà cao vọt lên, bảo: “Đó phải là kiểu
mũ Phương sơn
thời xưa còn lại đấy chăng?”, rồi nhân đó gọi ông là
Phương Sơn tử.
Tôi bị giáng chức lại châu Hoàng, đi qua Kì Đình, may gặp ông, hỏi: “Ô
kìa! Ông bạn cũ của tôi là Trần Tháo Quí Thường đây mà! Sao mà lại ở
đây?” Phương Sơn tử cũng kinh ngạc hỏi tôi vì lẽ gì tới nơi này. Tôi kể
duyên do, ông cúi đầu mà không đáp, rồi ngửng lên mà cười bảo tôi về nghỉ
ở nhà ông. Nhà ông tường vách tiêu điều mà vợ con, nô tì đều có ý vui vẻ,
tự tại. Tôi lấy làm kinh dị, nhớ lại Phương Sơn tử thuở trẻ thích uống rượu
và múa kiếm, tiêu tiền như rác.
Mười chín năm trước
tôi ở Kì Sơn, thấy Phương Sơn tử cắp hai mũi
tên đi chơi ở Tây Sơn, có hai người cưỡi ngựa theo sau. Chim khách vụt
bay trước mặt, ông sai hai người cưỡi ngựa đuổi bắn, không được. Phương
Sơn tử phóng ngựa trên lên một mình, bắn một phát trúng liền. Nhân đó,
ông với tôi ngồi trên lưng ngựa, luận phép dùng binh, bàn lẽ thành bại của
cổ kim, tôi tự cho ông là bậc hào kiệt một thời. Đến nay đã cách bao năm
rồi mà cái sắc diện tinh anh cường tráng còn hiện lên ở khoảng giữa lông
mày, có vẻ gì là một ẩn sĩ trong núi đâu.
Nhưng Phương Sơn tử là dòng dõi công thần thế gia, theo lẽ được làm
quan, nếu ông tòng sự từ thời đó
thì nay đã hiển vinh rồi. Vả nhà ông ở
Lạc Dương, vườn tược phòng ốc tráng lệ ngang với công hầu; ở Hà Bắc
ông lại có ruộng, mỗi năm thu được ngàn tấm lụa, cũng đủ vui cảnh giàu
có; thế mà ông bỏ hết chẳng màng, một mình tới chốn thâm sơn cùng cốc
này, không có điều sở đắc trong lòng thì sao được vậy?
Tôi nghe miền Quang, Hoàng có nhiều dị nhân, thường giả cuồng bôi
nhọ, không cho ai thấy. Hoặc giả Phương Sơn tử được thấy các vị đó
chăng?
NHẬN ĐỊNH
