trác, hạnh ngộ nhi đắc minh, kì công dữ thị, kì truyền thế hành hậu, vô nghi
dã
Nhi thế chi học giả, mỗi quan truyện kí sở thư cổ nhân chi sự, chí ư sở
khả cảm, tắc vãng vãng hức nhiên bất chi thế chi lưu lạc dã; huống kì tử tôn
dã tai? Huống Củng dã tai? Kì truy hi tổ đức, nhi tư sở dĩ truyền chi chi do,
tắc tri Tiên sinh thôi nhất tứ ư Củng, nhi cập kì tam thế; kì cảm dữ báo, nghi
nhược hà nhi đồ chi?
Ức hựu tư nhược Củng chi thiển bạc trệ chuyết, nhi Tiên sinh tiến chi,
tiên tổ phụ chi truân quệ bĩ tắc dĩ tử, nhi Tiên sinh hiển chi, tắc thế chi khôi
hoành hào kiệt bất thế xuất chi sĩ, kì thuỳ bất nguyện tiến ư môn? Tiềm đạo
u ức chi sĩ, kì thuỳ bất hữu vọng ư thế? Thiện thuỳ bất vi? Nhi ác thì bất quí
dĩ cụ? Vi nhân chi phụ tổ giả, thục bất dục giáo kì tử tôn? Vi nhân chi tử tôn
giả, thục bất dục sủng vinh kì phụ tổ? Thử sổ mĩ giả, nhất qui ư Tiên sinh.
Kì bái tứ chi nhục, thả cảm tiến kì sở dĩ nhiên. Sở luận
thứ, cảm bất thừa giáo nhi gia tường yên. Quí thậm bất tuyên.
DỊCH NGHĨA
THƯ GỞI QUAN XÁ NHÂN HỌ ÂU DƯƠNG
Mùa thu năm ngoái, nhân có người về, tôi đội ơn ngài gởi thư và bài
ngài soạn để khắc vào mộ chí ông tôi. Tôi đọc đi đọc lại, vừa cảm động vừa
thẹn thùng!
Bài minh
khắc để đời, nghĩa gần với sử mà cũng có chỗ khác sử. Sử,
đối với việc thiện việc ác, không việc gì không chép; còn minh là nhân
người xưa có công đức tài hạnh, chí lớn, nghĩa cao, sợ người sau không biết
mới đem khắc mà biểu lộ ra, dù dâng vào miếu hoặc đặt ở mộ, nghĩa cũng
là một. Nếu người đó ác thì có gì mà ghi? Minh với sử khác nhau ở chỗ đó.
Lời minh viết ra cốt để người chết không có gì di hận mà kẻ sống thì khi
đọc, hết sức tôn kính; người thiện vui vẻ mong được người ta truyền danh
mình mà mạnh bạo tự lập
; còn kẻ ác, không có điều gì đáng ghi thì thẹn
mà sợ. Còn như tài cao, học rộng, đức tháo vào hàng liệt sĩ, tiết sĩ, những
