III. ÂU DƯƠNG TU
Âu Dương Tu
(http://imgsrc.baidu.com/baike/abpic/item/9a1151c256146b2be5dd3bb2.jpg
)
Trong số Đường, Tống bát đại gia, Đường chỉ có hai nhà: Hàn Dũ và
Liễu Tôn Nguyên, còn sáu nhà kia: Âu Dương Tu, Tăng Củng, Vương An
Thạch, Tô Tuân
, Tô Thức, Tô Triệt đều ở đời Tống và đều đồng thời
với nhau, cùng sanh ở thế kỉ XI cả, Âu Dương Tu lớn tuổi hơn hết, nổi danh
sớm nhất và về cổ văn cũng viết nhiều nhất.
Ông sanh năm 1007, tự là Vĩnh Thúc, quê ở Lô Lăng (nay ở tỉnh Giang
Tây). Bốn tuổi mồ côi cha, nhờ được mẹ hiền nuôi nấng và dạy dỗ, cho nên
lớn lên mỗi lần nhắc đến mẹ là giọng ông rất cảm động (coi bài Lung
Cương thiên biểu ở sau). Nhà nghèo, phải lấy cỏ lau vạch chữ xuống đất mà
học. Nhờ tư chất rất thông minh, nên sớm nổi danh là hay chữ. Mới đầu ông
cũng theo thời thượng, luyện lối văn biền ngẫu rất thịnh hành ở thời Ngũ
Đại; nhưng lớn lên, qua chơi đất Tuỳ, được đọc di cảo của Hàn Dũ, sinh
lòng khâm phục, muốn noi chí họ Hàn, từ đó chuyên luyện cổ văn, nhất là
thể nghị luận, cùng Mai Nghiêu Thần (coi bài Mai Thánh Du thi tập ở sau)
nổi danh nhất đương thời.
Ông đậu Tiến sĩ năm 1030, làm chức Quán các hiệu khám ở triều. Lúc đó
Lữ Di Gián chấp chính, nắm hết quyền tiến dụng bách quan, không theo thứ
tự, luật lệ nào cả. Phạm Trọng Yêm tỏ lời trách, bị Lữ buộc tội là chê bai
triều chính, rồi biếm chức. Âu Dương Tu và đa số các quan họp nhau để
bênh vực Phạm Trọng Yêm, bị một kẻ quyền thần trách là họp bè đảng, tâu
vua biếm ông làm huyện lệnh ở Di Lăng, rồi Càn Đức. Ông viết bài Bằng
