以自代，則仲雖死，而齊國未為無仲也。夫何患三子
者，不言可也。
五伯莫盛於威，文；文公之才，不過威公；其臣又皆
不及仲。靈公之虐不如孝公之寬厚。文公死，諸侯不
敢叛晉；晉習文公之餘威，猶得為諸侯之盟主百餘
年。何者？其君雖不肖，而尚有老成人焉。威公之薨
也，一敗塗地無惑也，彼獨恃一管仲，而仲則死矣。
夫天下未嘗無賢者，蓋有有臣而無君者矣。威公在
焉，而曰天下不復有管仲者，吾不信也。仲之書，有
記其將死，論鮑叔，賓胥無之為人，且各疏其短。是
其心以為數子者，皆不足以托國；而又逆知其將死，
則其書誕謾不足信也。
吾觀史鰌，以不能進蘧伯玉，而退彌子瑕，故有身後
之諫；蕭何且死，舉曹參以自代。大臣之用心，固宜
如此也。夫國以一人興，以一人亡，賢者不悲其身之
死，而憂其國之衰；故必復有賢者，而後可以死。彼
管仲者，何以死哉？
QUẢN TRỌNG LUẬN
Quản Trọng tướng Uy Công, bá chư hầu, nhương Di Địch, chung kì thân
Tề quốc phú cường, chư hầu bất cảm bạn. Quản Trọng tử, Thụ Điêu, Dịch
Nha, Khai Phương dụng. Uy Công hoăng ư loạn, ngũ công tử tranh lập
kì họa mạn diên, cật Giản Công, Tề vô ninh tuế.
Phù công chi thành, phi thành ư thành chi nhật, cái tất hữu sở do khởi;
họa chi tác, bất tác ư tác chi nhật diệc tất hữu sở do triệu. Cố Tề chi trị dã,
ngô bất viết Quản Trọng, nhi viết Bão Thúc; cập kì loạn dã, ngô bất viết
Thụ Điêu, Dịch Nha, Khai Phương nhi viết Quản Trọng. Hà tắc?
