Lời nhà xuất bản
Sau các cuốn Hayek, Cuộc đời và Sự nghiệp (Alan Ebenstein, NXB Tri
thức, 2007) và Chủ nghĩa tự do của Hayek (Giiles Dostaler, NXB Tri thức,
2008), là các tác phẩm của các học giả nổi tiếng giới thiệu diễn trình tư
tưởng kinh tế của Hayek (1899 - 1992), chúng tôi xin trân trọng giới thiệu
với bạn đọc một trong các công trình nghiên cứu quan trọng nhất của
Hayek, công bố từ năm 1944, mang tựa đề Đường về nô lệ (The Road to
Serfdom).
Từ lần xuất bản đầu tiên cho tới nay, cuốn Đường về nô lệ luôn luôn
được coi là tuyên ngôn chính trị của trường phái tân tự do, mà Hayek là chủ
soái, làm hồi sinh và phát triển học thuyết kinh tế tự do (laiser-faire) của
Adam Smith (1723 - 1790) đối lập với trường phái tân cổ điển do J. M.
Keynes (1883 -1946) chủ trương sự can thiệp mạnh của Nhà nước vào các
hoạt động kinh tế. Cuốn sách này đã được coi là cẩm nang của nhiều nền
kinh tế: Anh và Mỹ vào những năm 80 của thế kỷ trước dưới thời của
Thatcher và Reagan; Nga và các nước Đông Âu với nền kinh tế chuyển đổi
thời kỳ sau 1990, và Trung Quốc từ khi mở cửa 1978… Cuốn sách phản
ánh đầy đủ tư duy kinh tế - xã hội phong phú và sâu sắc của tác giả, nhưng
nhất quán trong thông điệp ngắn gọn: Bất cứ thể chế toàn trị nào (dù là
Liên Xô cũ hay Đức Quốc xã..,) quốc hữu hóa tư liệu sản xuất xã hội và kế
hoạch hóa tập trung sớm muộn đều dẫn đến sự nghèo khổ và bất bình đẳng
mà Hayek gọi là Nô lệ.
Thế nhưng “thời hoàng kim” của chủ nghĩa tân tự do hình như đã đến hồi
choạng vạng khi các cuộc khủng hoảng tài chính lần lượt diễn ra trong hai
thập kỷ vừa qua; mà đỉnh cao là cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đang
diễn ra hiện nay, khởi đầu từ cuộc khủng hoảng tài chính do đầu cơ bất
động sản quá đáng ở Hoa Kỳ. Lại một lần nữa vị thế tư tưởng kinh tế của
hai trường phái tân tự do và tân cổ điển có thể đảo ngược: giờ đây người ta
lại chú ý nhiều hơn đến những lời cảnh báo của Keynes về sự thống trị của
các quyền lực tài chính đối với chủ nghĩa tư bản, những quyền lực sùng bái
