Lời giới thiệu cho ấn bản tiếng Việt
Việt Nam đã bắt đầu từ bỏ cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao
cấp được hơn hai thập kỷ. So sánh những kết quả đạt được giữa hai thời kỳ
trước và sau khi đổi mới đã cho thấy rằng quyết định chuyển sang cơ chế
thị trường của Việt Nam là quyết định hoàn toàn đúng đắn. Đời sống vật
chất và tinh thần của từng người dân không ngừng được cải thiện. Những
vật dụng được xem như là xa xỉ thời kế hoạch hóa như xe máy, ti vi, dầu
gội đầu v.v… thì nay đã trở thành những vật dụng tối thiểu trong mỗi gia
đình; trước kia người dân Việt Nam chỉ có thể biết được tin tức thế giới qua
hệ thống loa truyền thanh, thì ngày nay họ có thể tìm hiểu mọi thứ qua
Internet, truyền hình cáp, và thậm chí có thể đi hàng nghìn cây số đến tận
nơi để quan sát. Tuy thế, những di chứng mà cơ chế này gây ra cho xã hội
vẫn còn đó và đang gây nhức nhối cho xã hội. Đây không phải là nhận định
được nói ra bởi những người dân thường hay các học giả; trên thực tế nó
thường xuyên được những vị lãnh đạo cao cấp nhất của đất nước nhắc
đến
. Nhưng cụ thể cơ chế kế hoạch hóa trước kia đã gây ra những căn
bệnh xã hội gì cho hiện nay? Làm thế nào để khắc phục được chúng? Đấy
quả thực là những câu hỏi hóc búa cho bất kỳ ai có trách nhiệm với xã hội.
Cuốn sách Đường về nô lệ của F. A. Hayek, một trong những kinh tế gia và
tư tưởng gia xuất sắc nhất của thế kỷ XX, có thể được xem như là cuốn
“cẩm nang” hàng đầu để giải quyết những vấn nạn này cho xã hội Việt
Nam hôm nay.
Những khó khăn mà người Việt Nam chúng ta đã trải nghiệm trong thời
kỳ kế hoạch hóa đã được Hayek nhìn thấy trước từ cách đây hơn 60 năm
khi ông cảnh báo những hậu quả xấu nhất có thể xảy ra cho nước Anh nếu
đất nước này áp dụng cơ chế hoạch định tập trung
sau thế chiến II. Khi
phương tiện sản xuất bị quốc hữu hóa, cơ chế giá cả bị xóa bỏ, và mọi thứ
đều phải tuân theo những kế hoạch cứng nhắc do trung ương áp đặt xuống
thì động lực sáng tạo của các cá nhân sẽ bị mai một, trí tuệ cá nhân sẽ
không được khai thác, chi phí cho hệ thống quan liêu cồng kềnh ngày một
