Mao không cần lời xin lỗi
Trong thời kỳ đầu của chính quyền Mao Trạch Đông (1949- 1976), các
nhà lãnh đạo Trung Quốc ít có nhu cầu phải huy động tinh thần chống Nhật
của người dân. Là người sáng lập và là nhà lãnh đạo độc tài của nước Cộng
hòa Nhân dân, Mao có quyền lực tuyệt đối đối với các chính sách đối ngoại.
Mao Trạch Đông và Thủ tướng Chu Ân Lai, cùng đường lối ngoại giao cánh
hữu khéo léo của Mao, đã khuyến khích “các mối quan hệ hữu nghị, hòa
bình” với Nhật Bản. Như Chalmers Johnson đã ghi nhận, vì “chứng thư chủ
nghĩa dân tộc của Mao và Chu là không thể công kích được, do đó đôi khi
[họ] có thể phớt lờ hoặc làm lệch hướng các vấn đề dân tộc chủ nghĩa để
phục vụ những mục tiêu của họ”. Mỗi khi Mao muốn huy động công chúng
đến một mối đe dọa quốc tế nào, thay vì sử dụng Nhật, Mao sử dụng Hoa
Kỳ, hoặc sau này là Liên Xô.
“Mọi thứ đều được các nhà lãnh đạo cấp cao kiểm soát. Các mối quan hệ
tốt với Nhật Bản là một quyết định chính trị ở cấp cao, các nhà lãnh đạo đều
có uy tín, vì vậy mà người dân đi theo họ”, một chuyên gia nghiên cứu chính
sách giải thích. Ông nói thêm, không phải bởi vì họ thích Nhật Bản. Trên
thực tế, những thế hệ lớn tuổi hơn căm thù Nhật Bản. Ông nhớ lại: “Tại cuộc
triển lãm văn hóa Nhật Bản tại Bắc Kinh vào năm 1965, khi người dân đến
và nhìn thấy cờ Nhật Bản, họ đã ngã sụp vì bị sốc và mất tinh thần, họ đã có
những hồi ức quá đau thương với Nhật Bản.”
Vào những năm 1950, họ Mao và họ Chu thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp
với Nhật Bản vì những toan tính về chiến lược quốc tế, cố gắng tạo cân bằng
với Hoa Kỳ bằng cách lôi kéo các đồng minh của Hoa Kỳ về phía mình.
Mặc dù hai nước không thiết lập quan hệ ngoại giao, Trung Quốc và Nhật
Bản đều có mối quan hệ thương mại phi chính thức. Tình hữu nghị Trung-
Nhật là chủ đề cho giáo dục chính trị và tuyên truyền báo chí dưới thời Mao.
Vào đầu những năm 1970, Mao và Chu đã đưa ra một quyết định chiến lược
