Khi nổ ra nội chiến, bình quân cứ 8 người thì có 1 nô lệ. Khi
Jefferson viết “Tuyên ngôn Độc lập”, trong trang trại của ông còn
hơn 200 nô lệ. Hồi ấy ông đề xuất “Tất cả mọi người sinh ra
bình đẳng”, có lẽ trong đó không kể tới nô lệ da đen, nhưng bản thân
tư tưởng bình đẳng và nhân quyền tất nhiên trở thành vũ khí tư
tưởng để những người nô lệ da đen về sau giành tự do và giải phóng.
Khi Washington qua đời năm 1799, ông cho các nô lệ của ông tự lựa
chọn con đường của họ. Năm 1826 khi Jefferson từ trần, ông cũng
cho các nô lệ hưởng tự do. Năm 1860 số dân miền Nam nước Mỹ là
9 triệu, trong đó có 4 triệu nô lệ da đen. Sự va chạm, mâu thuẫn và
xung đột giữa hai chế độ xã hội khác nhau của hai miền Nam Bắc
đã dẫn tới cuộc chiến tranh Nam Bắc bùng nổ. Karl Marx từng vạch
rõ: cuộc đấu tranh giữa hai miền Nam Bắc không phải là cái gì
khác mà là cuộc đấu tranh giữa hai loại chế độ – chế độ nô lệ và
chế độ lao động tự do. Sở dĩ nổ ra cuộc đấu tranh đó là do hai chế
độ này không còn có thể chung sống hòa bình với nhau trên đại lục
Bắc Mỹ được nữa, nó chỉ có thể kết thúc bằng thắng lợi của một
chế độ.
Nguy cơ chia rẽ quốc gia nước Mỹ trong thời kỳ chiến tranh
Nam Bắc là do mâu thuẫn “một nước hai chế độ” gây nên, nước Mỹ
có thể giành được thắng lợi chiến tranh thống nhất đất nước là
do mục tiêu bảo vệ sự thống nhất quốc gia của cuộc chiến tranh
Nam Bắc có bao gồm nội dung giải phóng nô lệ, nhờ thế làm cho
cuộc chiến này trở nên thiêng liêng hơn. Lúc mới bắt đầu chiến
tranh, số dân miền Bắc có 21 triệu, miền Nam có 9 triệu. Sáng
ngày 1 tháng 1 năm 1863, Tổng thống Lincoln ký “Tuyên ngôn Giải
phóng”, đem lại giá trị đạo nghĩa và sức mạnh to lớn cho cuộc chiến
tranh Nam Bắc. Cuộc chiến này vừa vì thống nhất quốc gia lại
cũng vì sự tự do và tôn nghiêm của con người. Tuyên ngôn này mở ra
kỷ nguyên mới cho lịch sử nước Mỹ và cũng làm rung chuyển thế
giới, khiến cho bất cứ cường quốc châu Âu đang giao động bất ổn
