GIAI ĐIỆU GIÂY VÀ BẢN GIAO HƯỞNG VŨ TRỤ - Trang 134

thực hiện được. Nhưng những nỗ lực của ông đã được đền bù: những tính
toán này đưa ra các tiên đoán và đã được thực nghiệm xác nhận với độ
chính xác cao hơn 1 phần tỷ. Đây là sự phù hợp hết sức đáng kinh ngạc
giữa những tính toán lý thuyết trừu tượng và thế giới thực tại. Thông qua
điện động lực học lượng tử, các nhà vật lý đã củng cố vững chắc vai trò của
các photon như là “những gói ánh sáng nhỏ nhất khả dĩ” và làm sáng tỏ
tương tác của chúng với các hạt tích điện (như các electron, chẳng hạn)
trong một khuôn khổ hoàn chỉnh về mặt toán học, có khả năng tiên đoán và
giàu sức thuyết phục.
Thành công của điện lực học lượng tử đã cổ vũ các nhà vật lý khác trong
những năm 60 và 70 của thế kỷ XX dùng một cách tiếp cận tương tự để
phát triển sự hiểu biết lượng tử về các lực yếu, mạnh và hấp dẫn. Đối với
các lực yếu và mạnh con đường chinh phục này tỏ ra rất có kết quả. Tương
tự với điện động lực học lượng tử, các nhà vật lý đã xây dựng thành công
các lý thuyết trường lượng tử cho các lực yếu và mạnh với tên gọi tương
ứng là sắc động lực học lượng tử và lý thuyết điện - yếu lượng tử. Cái tên
“sắc động lực học lượng tử” nghe có vẻ màu mè hơn cái tên lẽ ra phải gọi
theo lôgic tự nhiên là “động lực học lượng tử của tương tác mạnh”, nhưng
chẳng qua đây cũng chỉ là tên gọi mà thôi, chẳng có ý nghĩa sâu xa gì. Trái
lại, cái tên “điện - yếu” đã đại diện được bước ngoặt quan trọng trong sự
hiểu biết của chúng ta về các lực của tự nhiên.
Sheldon Glashow, Abdus Salam và Steven Weinberg đã được trao giải
Nobel vì họ đã thống nhất được tương tác yếu với tương tác điện từ. Những
công trình của họ đã chứng tỏ được rằng lý thuyết lượng tử của các trường
này có thể được thống nhất một cách tự nhiên, mặc dù những thể hiện của
chúng trong thế giới xung quanh chúng ta là rát khác nhau. Xét cho cùng
thì các trường lực yếu giảm rất nhanh tới không ở ngoài thang dưới nguyên
tử, trong khi đó thì các trường điện từ - như ánh sáng nhìn thấy, tia X, các
tín hiệu phát thanh và truyền hình - đều hiện diện ở mọi thang khoảng cách.
Tuy nhiên, Glashow, Salam và Weinberg đã chứng tỏ được rằng, ở những
năng lượng và nhiệt độ đủ cao - như ở những phần giây đầu tiên sau Big
Bang - lực điện từ và lực yếu lại hòa vào nhau, có những đặc tính không thể