trong vũ trụ ống nước lại đầy ắp những khả năng. Sự tiến hóa từ một thành
hai chiều không gian lớn, quan sát được thật là ngoạn mục.
Hình 8.6. Các sinh vật phẳng hai chiều sống
trong vũ trụ ống nước.
Và bây giờ là điệp khúc: tại sao lại dừng ở đó? Bản thân vũ trụ hai chiều
cũng có thể có chiều bị cuộn lại và do đó nó tiềm ẩn đã là ba chiều. Chúng
ta có thể minh họa điều này trên hình 8.4, với điều kiện là bây giờ chúng ta
tưởng tượng chỉ có hai chiều không gian có quảng tính lớn (trong khi đó,
lần đầu tiên khi đưa ra hình này, ta hình dung lưới phẳng kẻ lưới ô vuông
biểu diễn ba chiều không gian có quảng tính lớn). Nếu chiều cuộn lại cũng
được nở ra, thì cư dân trong đó sẽ thấy mình ở trong một thế giới hoàn toàn
mới mẻ, trong đó chuyển động không chỉ giới hạn dọc theo các chiều có
quảng tính lớn là trái - phải và trước - sau như trước nữa. Bây giờ các dân
đó có thể chuyển động theo cả chiều thứ ba, đó là chiều trên - dưới dọc theo
một vòng tròn. Thực tế, nếu chiều cuộn tròn này nở ra với kích thước đủ
lớn, thì đó chính là vũ trụ của chúng ta. Hiện nay chúng ta còn chưa biết
một chiều nào đó trong ba chiều không gian của chúng ta vẫn đang tiếp tục
mở rộng mãi ra hay đang tự cuộn lại thành một vòng tròn khổng lồ nằm
ngoài phạm vi quan sát của những kính thiên văn mạnh nhất. Nếu chiều
cuộn tròn trên hình 8.4 là đủ lớn, cỡ hàng tỷ năm ánh sáng, thì hình này rất
có thể là hình vẽ mô tả vũ trụ chúng ta.
Nhưng điệp khúc lại lặp lại: tại sao lại dừng ở đây? Điều này đã đưa chúng
ta tới ý tưởng của Kaluza và Klein, cho rằng vũ trụ ba chiều của chúng ta
cũng phải có một chiều không gian thứ tự bị cuộn lại mà trước đó ta chưa
biết. Nếu khả năng kỳ lạ đó hay sự tổng quát hóa của nó là nhiều chiều bị
cuộn lại là đúng và nếu như các chiều này được giãn nở tới kích thước vĩ
mô, thì những thí dụ về các trường hợp thấp chiều trình bày ở trên cho thấy
rõ ràng rằng sự sống khi đó sẽ thay đổi ghê gớm.
