GIAI ĐIỆU GIÂY VÀ BẢN GIAO HƯỞNG VŨ TRỤ - Trang 43

hành khác, tức là George, đang chầm chậm trôi qua cạnh mình. Anh ta và
Gracie vẫy chào nhau rồi anh ta tiếp tục trôi tiếp ra xa.
Hai câu chuyện đó mô tả chỉ một tình huống duy nhất theo hai quan điểm
khác nhau nhưng đều có lý như nhau. Mỗi người quan sát đều cảm thấy
mình đứng yên và người kia chuyển động. Quan điểm của mỗi người đều
hợp lý và có thể thông cảm được. Do có sự đối xứng giữa hai nhà du hành
đó, nên không có cách nào để nói được rằng ai là đúng, ai là sai. Cả hai
quan điểm đều có một phần sự thật ngang nhau.
Ví dụ trên đã nắm bắt được ý nghĩa của nguyên lý tương đối: khái niệm
chuyển động là có tính tương đối. Chúng ta có thể nói về chuyển động của
một vật, nhưng chỉ là đối với hay so với một vật khác. Vì vậy nói rằng:
“George chuyển động với vận tốc 15km/h” là hoàn toàn vô nghĩa, vì chúng
ta không chỉ rõ anh ta chuyển động so với cái gì. Nhưng nói rằng: “George
chuyển động ngang qua Gracie với vận tốc 15km/h” lại là có nghĩa vì
chúng ta đã chỉ ra Gracie như một vật mốc. Như ví dụ trên của chúng ta
cho thấy, câu nói thứ hai ở trên hoàn toàn tương đương với câu nói rằng:
“Gracie chuyển động ngang qua Goerge với vận tốc 15km/h (theo phương
ngược lại)”. Nói một cách khác, không có chuyển động tuyệt đối. Chuyển
động là tương đối.
Yếu tố then chốt của câu chuyện trên là ở chỗ: cả George lẫn Gracie đều
không bị đẩy, hay bị kéo hay chịu một tác dụng nào đó làm nhiễu động
trạng thái chuyển động thẳng đều êm đềm của họ. Vì vậy chính xác hơn, ta
phải nói rằng chuyển động không chịu tác dụng của một lực nào chỉ có
nghĩa khi so sánh với các vật khác. Sự chính xác này rất quan trọng, bởi lẽ
nếu có các lực tham gia vào, thì chúng sẽ làm thay đổi vận tốc (cả về độ lớn
lẫn về hướng) của hai nhà quan sát và những thay đổi đó có thể nhận thấy
được. Chẳng hạn, nếu như George có đeo một động cơ phản lực nhỏ ở sau
lưng, thì anh ta chắc sẽ cảm thấy mình đang chuyển động. Nhưng cảm giác
đó chỉ là bản năng. Nếu động cơ bắt đầu thực sự đẩy về phía sau, thì
Goerge sẽ biết là mình đang chuyển động cho dù anh ta có nhắm mắt lại và
do đó không thể so sánh với các vật khác. Ngay cả khi không có những vật
mốc để so sánh, anh ta cũng không tểê tuyên bố rằng mình là đứng yên