nhau, không thể tách rời theo quan điểm hệ thống, nếu mỗi người chúng ta
muốn nâng cao tính nhạy bén tư duy của mình.
6.4.6. Liên tưởng
Liên tưởng là hoạt động của bộ óc liên kết các ý nghĩ về những sự kiện, ý
tưởng này với các ý nghĩ về những sự kiện, ý tưởng khác. Ví dụ, bạn nhìn
thấy quả chanh hoặc trong đầu bạn có ý nghĩ về quả chanh, bạn có thể liên
tưởng tiếp đến khế, đến me. Nghĩ đến me, bạn có thể liên tưởng tiếp nữa đến
ô mai me, tuổi ô mai... Ai cũng có khả năng liên tưởng, tùy người cụ thể, có
thể gần hay xa, rất xa.
Tính liên tưởng có nguyên nhân khách quan và chủ quan. Các đối tượng
khách quan không tồn tại độc lập, cách ly mà liên kết với nhau. Do vậy, khi
con người tiếp thu thông tin về chúng thông qua các giác quan, cũng tiếp thu
luôn cả những thông tin về các mối liên kết giữa chúng. Điều này giúp thông
qua các mối liên kết, người ta có thể từ đối tượng này, liên tưởng đến đối
tượng khác. Mặt khác, theo I.P. Pavlov, người sáng lập ra học thuyết phản xạ
có điều kiện – cơ sở sinh lý của các hiện tượng tâm lý: Bộ óc chủ quan vốn
có khả năng tạo nên những đường liên hệ thần kinh tạm thời mới (các mối
liên kết) giữa các trung khu thần kinh khác nhau. Điều này làm cho trong vỏ
não, khi có ý nghĩ nào đó nảy sinh, nó có thể kéo các ý nghĩ khác xuất hiện
theo (liên tưởng).
Con người suy nghĩ bằng các khái niệm, thể hiện dưới dạng các từ ngữ.
Do vậy, sự liên tưởng theo các từ ngữ là điều thường xảy ra. Dựa trên các thí
nghiệm, E. Golovan và V. Starints cho rằng, đối với hai khái niệm (từ ngữ)
bất kỳ, người ta có thể liên tưởng từ khái niệm này đến khái niệm kia thông
qua, nhiều lắm, là từ bốn đến năm bước lập mối liên kết trực tiếp (liên tưởng
trực tiếp). Ví dụ, chúng ta lấy hai từ khác nhau “trời” và “trà”. Bằng bốn
bước liên tưởng trực tiếp, chúng ta có thể từ cái này “suy ra” cái kia:
1) Trời → Đất; 2) Đất → Nước; 3) Nước → Uống; 4) Uống → Trà
Điều này có thể hiểu được vì mỗi khái niệm (từ ngữ), trung bình, có mười
mối liên kết trực tiếp. Ví dụ, từ “trời__” giúp bạn liên tưởng trực tiếp đến
