đôi khi người viết dùng từ “hệ thống con”. Nay làm quen với các khái niệm
của khoa học hệ thống, bạn đọc có thể đoán ra “hệ thống con” chính là “hệ
thống dưới”, hoặc ngắn gọn hơn nữa – “hệ dưới”.
Thang bậc hệ thống mang tính tương đối, hiểu theo nghĩa, bạn có thể đổi:
gọi hệ cho trước bây giờ là hệ trên, lúc đó, hệ dưới của hệ cho trước trở
thành hệ thống và hệ dưới nữa của hệ cho trước trở thành hệ dưới... Ví dụ,
bạn đổi lại, thay vì xem máy bay là hệ thống, bạn gọi máy bay là hệ trên, lúc
đó, động cơ máy bay,... sẽ là các hệ và bu-gi,... của động cơ máy bay sẽ là
các hệ dưới.
Một hệ trên bao gồm nhiều hệ liên kết với nhau. Một hệ lại gồm nhiều hệ
dưới liên kết với nhau và cứ như thế... (xem Hình 130 và Hình 131a). Trong
nhiều trường hợp, để tiện trình bày, người ta dùng biểu diễn hệ thống rút gọn
gồm ba bậc: hệ, hệ trên, hệ dưới (xem Hình 131b).
Mỗi một hệ được biểu diễn trên Hình 131 có tính toàn thể của nó. Các
tính toàn thể của các hệ khác nhau thì khác nhau nhưng ràng buộc nhau.
Nhìn theo các quy luật phát triển của phép biện chứng duy vật, khuynh
hướng chung là, các quy luật có mức độ khái quát cao hơn quy định tính
định hướng tác động của các quy luật có mức độ khái quát thấp hơn. Với ý
nghĩa này, trong những trường hợp tương ứng, tính toàn thể của hệ (thể hiện
thành chức năng của hệ) ở bậc cao hơn quy định tính toàn thể của các hệ ở
bậc thấp hơn.
Ví dụ, giả sử máy bay là hệ trên, tính toàn thể của hệ trên là “bay”. Máy
bay gồm các hệ thống như động cơ, cánh quạt, cánh máy bay... Tính toàn thể
của hệ trên (máy bay) “bay” quy định các tính toàn thể của các hệ: động cơ
phải cho ra N vòng quay/phút; cánh quạt quay phải tạo ra lực kéo ngang M
Newton; khi máy bay chạy lấy đà cất cánh, cánh máy bay phải đạt được lực
nâng thẳng đứng K Newton;...
Động cơ là hệ, có các hệ dưới như pít-tông, xy-lanh, bu-gi, bộ phận cấp,
trộn nhiên liệu... Các hệ dưới có tính toàn thể của mình, chịu sự quy định
tính toàn thể của hệ (động cơ). Chẳng hạn, N vòng quay/phút của động cơ
