Những quy luật chung là những quy luật tác động trong phạm vi rộng hơn quy luật
riêng, tác động trong nhiều loại sự vật, hiện tượng khác nhau. Chẳng hạn: quy luật bảo
toàn khối lượng, bảo toàn năng lượng, v.v..
Những quy luật phổ biến là những quy luật tác động trong tất cả các lĩnh vực: từ
tự nhiên, xã hội cho đến tư duy. Đây chính là những quy luật phép biện chứng duy vật
nghiên cứu.
- Căn cứ vào lĩnh vực tác động, các quy luật được chia thành ba nhóm lớn: quy luật
tự nhiên, quy luật xã hội và quy luật của tư duy.
Quy luật tự nhiên là những quy luật nẩy sinh và tác động trong giới tự nhiên, kể cả
cơ thể con người, không phải thông qua hoạt động có ý thức của con người.
Quy luật xã hội là những quy luật hoạt động của chính con người trong các quan
hệ xã hội. Những quy luật đó không thể nảy sinh và tác động ngoài hoạt động có ý thức
của con người. Mặc dù vậy, quy luật xã hội vẫn mang tính khách quan.
Quy luật của tư duy là những quy luật nói lên mối liên hệ nội tại của những khái
niệm, phạm trù, những phán đoán. Nhờ đó, trong tư tưởng của con người hình thành tri
thức nào đó về sự vật.
Với tư cách là một khoa học, phép biện chứng duy vật nghiên cứu những quy luật
phổ biến tác động trong tất cả các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy của con người.
Các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật phản ánh sự vận động, phát triển
dưới những phương diện cơ bản nhất. Quy luật chuyển hóa từ những thay đổi về lượng
thành những thay đổi về chất và ngược lại cho biết phương thức của sự vận động, phát
triển; quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập cho biết nguồn gốc của sự
vận động và phát triển; quy luật phủ định của phủ định cho biết khuynh hướng của sự
phát triển.
II- Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những
sự thay đổi về chất và ngược lại
1. Khái niệm chất và khái niệm lượng
a) Khái niệm chất
Bất cứ sự vật, hiện tượng nào cũng bao gồm mặt chất và mặt lượng. Hai mặt đó
thống nhất hữu cơ với nhau trong sự vật, hiện tượng.
Trong lịch sử triết học đã xuất hiện nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm
chất, lượng cũng như quan hệ giữa chúng. Những quan điểm đó phụ thuộc, trước hết và
chủ yếu vào thế giới quan và phương pháp luận của các nhà triết học hay của các trường
phái triết học. Phép biện chứng duy vật đem lại quan điểm đúng đắn về khái niệm chất,
lượng và quan hệ qua lại giữa chúng, từ đó khái quát thành quy luật chuyển hóa từ
những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại.
121
