pháp luận của việc nghiên cứu quy luật này?
Chương IX
Lý luận nhận thức
I- Bản chất của nhận thức và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức
1. Bản chất của nhận thức
a) Quan niệm về nhận thức của một số trào lưu triết học trước Mác
Xuất phát từ chỗ phủ nhận sự tồn tại khách quan của thế giới vật chất, chủ nghĩa
duy tâm chủ quan cho rằng nhận thức chỉ là sự phức hợp những cảm giác của con
người; chủ nghĩa duy tâm khách quan lại coi nhận thức là sự "hồi tưởng lại" của linh
hồn bất tử về "thế giới các ý niệm" mà nó đã từng chiêm ngưỡng được nhưng đã bị lãng
quên, hoặc cho rằng nhận thức là sự "tự ý thức về mình của ý niệm tuyệt đối".
Khác với chủ nghĩa duy tâm chủ quan và chủ nghĩa duy tâm khách quan, những
người theo thuyết hoài nghi coi nhận thức là trạng thái hoài nghi về sự vật và biến sự
nghi ngờ về tính xác thực của tri thức thành một nguyên tắc của nhận thức. Đến thời kỳ
cận đại, khuynh hướng này phủ nhận khả năng nhận thức được thế giới của con người
hoặc hạn chế ở cảm giác bề ngoài của sự vật.
Đối lập với những quan niệm đó, chủ nghĩa duy vật thừa nhận khả năng nhận thức
được thế giới của con người và coi nhận thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào
trong đầu óc của con người. Tuy nhiên, do sự hạn chế bởi tính trực quan, siêu hình, máy
móc mà chủ nghĩa duy vật trước Mác đã coi nhận thức là sự phản ánh trực quan, đơn
giản, là bản sao chép nguyên xi trạng thái bất động của sự vật. Họ chưa thấy được vai
trò của thực tiễn đối với nhận thức. Chính vì thế mà C.Mác đã nhận xét rằng: "Khuyết
135
