công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; mặt khác phải tránh tái phạm sai lầm chủ quan
duy ý chí trong việc xây dựng văn hoá, xây dựng con người mới. Cần thấy rằng chỉ có
thể thực sự tạo dựng được đời sống tinh thần của xã hội xã hội chủ nghĩa trên cơ sở cải
tạo triệt để phương thức sinh hoạt vật chất tiểu nông truyền thống và xác lập, phát triển
được một phương thức sản xuất mới trên cơ sở thực hiện thành công sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá.
II- Các hình thái ý thức xã hội
Những hình thái của ý thức xã hội bao gồm ý thức chính trị, ý thức pháp quyền, ý
thức đạo đức, ý thức khoa học, ý thức thẩm mỹ, ý thức tôn giáo và triết học.
Tính phong phú, đa dạng của các hình thái ý thức xã hội phản ánh tính phong phú
đa dạng của bản thân đời sống xã hội.
1. ý thức chính trị
Hình thái ý thức chính trị là hình thái ý thức chỉ xuất hiện và tồn tại trong các xã
hội có giai cấp và nhà nước, nó phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội giữa các
giai cấp, các dân tộc và các quốc gia, cũng như thái độ của các giai cấp đối với quyền
lực nhà nước.
ý thức chính trị thực tiễn - thông thường hình thành trực tiếp từ hoạt động thực
tiễn trong môi trường chính trị của xã hội. ở trạng thái tâm lý xã hội, những cảm xúc và
tâm trạng về chính trị của quần chúng thường thiếu bền vững và không ổn định. Song,
những trạng thái tâm lý xã hội như vậy lại có vai trò to lớn và trực tiếp đối với hành vi
chính trị của quần chúng đông đảo; thông qua đó hệ tư tưởng chính trị tác động vào đời
sống chính trị của xã hội.
Hệ tư tưởng chính trị của một giai cấp nhất định phản ánh trực tiếp tập trung lợi
ích giai cấp của giai cấp ấy. Hệ tư tưởng chính trị được thể hiện trong đường lối, cương
lĩnh chính trị của các chính đảng của các giai cấp khác nhau cũng như trong luật pháp,
chính sách nhà nước, công cụ của giai cấp thống trị. Hệ tư tưởng chính trị được hình
thành một cách tự giác. Nó được các nhà tư tưởng của giai cấp xây dựng và truyền bá.
Hệ tư tưởng chính trị gắn với các tổ chức chính trị. Thông qua các tổ chức chính trị mà
một giai cấp nào đó tiến hành cuộc đấu tranh về ý thức hệ vì lợi ích của giai cấp của
mình.
ý thức chính trị (đặc biệt hệ tư tưởng chính trị) có vai trò rất quan trọng đối với sự
phát triển xã hội. Thông qua tổ chức nhà nước nó tác động trở lại cơ sở kinh tế và "có
thể, trong những giới hạn nhất định thay đổi cơ sở kinh tế". Hệ tư tưởng chính trị cũng
giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội. Nó thâm nhập vào các hình thái
ý thức xã hội khác.
Tác động tích cực hoặc tiêu cực của hệ tư tưởng chính trị (cũng như ý thức chính
trị nói chung) phụ thuộc vào tính chất tiến bộ, cách mạng hoặc phản tiến bộ, phản cách
195
