gìn trật tự xã hội chung và sinh hoạt thường ngày của mọi người.
Tuy nhiên, trong xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp thì nội dung chủ yếu của
đạo đức phản ánh quan hệ giai cấp, nó có tính giai cấp. Trong các phạm trù đạo đức
luôn luôn phản ánh địa vị và lợi ích của giai cấp. Mỗi giai cấp trong những giai đoạn
phát triển nhất định của lịch sử xã hội đều có những quan niệm đạo đức riêng của mình.
Giai cấp tiêu biểu cho xu thế phát triển đi lên của xã hội thì đại diện cho một nền đạo
đức tiến bộ, còn các giai cấp phản động thì đại diện cho một nền đạo đức suy thoái.
Ph.Ăngghen viết: "Xét cho đến cùng, mọi học thuyết về đạo đức đã có từ trước đến nay
đều là sản phẩm của tình hình kinh tế của xã hội lúc bấy giờ. Và vì cho tới nay xã hội đã
vận động trong những sự đối lập giai cấp, cho nên đạo đức cũng luôn luôn là đạo đức
của giai cấp: hoặc là nó biện hộ cho sự thống trị và lợi ích của giai cấp thống trị, hoặc
là, khi giai cấp bị trị đã trở nên khá mạnh thì nó tiêu biểu cho sự nổi dậy chống lại sự
thống trị nói trên và tiêu biểu cho lợi ích tương lai của những người bị áp bức"
1
4. ý thức khoa học
ý thức khoa học vừa là một hình thái ý thức xã hội, vừa là một hiện tượng xã hội
đặc biệt. Xem xét khoa học như một hình thái ý thức xã hội không thể tách rời xem xét
nó như một hiện tượng xã hội.
ý thức khoa học - với tính cách là một hình thái ý thức xã hội - là hệ thống tri thức
phản ánh chân thực dưới dạng lôgic trừu tượng về thế giới đã được kiểm nghiệm qua
thực tiễn. Đối tượng phản ánh của ý thức khoa học bao quát mọi lĩnh vực của tự nhiên,
xã hội và tư duy. Đó là một trong những sự khác biệt giữa ý thức khoa học với các hình
thái ý thức xã hội khác.
Hình thức biểu hiện chủ yếu của tri thức khoa học là phạm trù, định luật, quy luật.
Tri thức khoa học thâm nhập vào các hình thái ý thức xã hội khác, hình thành các
khoa học tương ứng với từng hình thái ý thức đó. Thí dụ: ý thức chính trị và chính trị học,
ý thức đạo đức và đạo đức học, ý thức nghệ thuật và nghệ thuật học, ý thức tôn giáo và
tôn giáo học.
Nhờ tri thức khoa học, con người không ngừng vươn tới cái mới "sáng tạo ra một
thế giới mới" và ngày càng làm chủ tự nhiên, làm chủ xã hội và làm chủ bản thân mình.
Xét về đối tượng, các khoa học chia thành những khoa học tự nhiên - kỹ thuật,
nghiên cứu các quy luật của tự nhiên, các phương thức chinh phục và cải tạo tự nhiên;
và những khoa học xã hội nghiên cứu những hiện tượng xã hội khác nhau, các quy luật
vận động, phát triển của chúng và cả bản thân con người như là một thực thể xã hội.
Cũng có khoa học nghiên cứu những vấn đề chung, quy luật chung, đó là triết học.
Trong mỗi khoa học người ta phân thành các cấp độ: kinh nghiệm, tức là những tư
liệu hiện thực đã tích luỹ được - sự tổng kết các quan sát và thí nghiệm; lý luận là sự
1. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994, t.20, tr. 137.
197
