B. DI TÍCH LỊCH SỬ
ĐỊA DANH « XÓM THỦ » NGÀY XƯA
Lúc Tây-sơn và Nguyễn-Ánh đánh nhau, có vị thủ khoa xuất thân,
người huyện Ninh-hòa, tỉnh Bình-thuận, lánh nạn Tây-sơn vô ngụ tại làng
Yên-luông-đông (Gò-công) mở trường dạy học, nay còn di tích là « xóm
ông Thủ ».
Ông tên là Ngô-tùng-Châu, một bực văn tài có nhiều mưu lược nhưng
đành ẩn dật lánh thân để chờ ngày ra phò vua giúp nước.
Lúc bấy giờ Võ-Tánh tự xưng là tướng quân tại Gò-công, Ngô-tùng-
Châu đến cộng tác làm Tham-mưu, giải thích trận đồ chiến-lược, phần lý-
thuyết, phần luyện-tập và thực-hành cho binh-sĩ. Cùng với các ông Mai-tấn-
Huệ, Nguyễn-văn-Hiếu, Mạc-văn-Tô coi việc khai thác đồn-điền, lấy lúa
gạo nuôi binh sĩ. Ông Mai-tấn-Vạn có nhiệm-vụ trông coi giao thông các
tỉnh lân cận, mộ nhơn tài mưu đồ đại sự, đóng binh tại đầm Vạn-thắng.
Tây-sơn nghe danh tiếng đem binh đến đánh nhiều trận đều bị quân
Võ-Tánh bao vây tiêu diệt, số sống sót còn lại chạy tán loạn, oai danh của
ông Ngô-tùng-Châu và Võ-Tánh lừng lẩy tại đất Khổng-tước-nguyên, qui tụ
đông-đảo binh sĩ dưới ngọn cờ cứu quốc cứu dân. Ngày nay nhắc đến lịch
sử đất Gò-công đồng bào không sao quên được ông Ngô-tùng-Châu, người
có công khai-sáng nền Nho-học đông phương ở đây đầu tiên và đã đào tạo
rất nhiều môn sinh văn tài lỗi lạc.
Danh từ « Xóm Ông Thủ » được truyền tụng đến ngày nay, để tỏ lòng
ngưỡng mộ vị tiền nhân có công với đất nước trong thời quốc loạn.
Hiện nay các tỉnh Nam-phần và Trung-phần Việt-Nam đều có tên
đường Ngô-tùng-Châu, ghi lại tên tuổi của một vị công thần, trọn trung vì
chúa, thà tuẩn tiết chớ không hề đầu giặc.
