chúa tể. Nó là một cuộc đấu tranh giai cấp. Cũng như giai cấp các ngài đã
lật đổ giai cấp quý tộc phong kiến, giai cấp tôi, giai cấp công nhân cũng sẽ
lật đổ các ngài. Nếu ngài sẵn lòng nghiên cứu sinh vật học và xã hội học
cũng kĩ như ngài nghiên cứu sử học, ngài sẽ thấy cái bước kết thúc đó là tất
nhiên không thể tránh được. Dù một năm nữa, điều đó không quan trọng,
nhất định giai cấp các ngài sẽ bị lật đổ. Nó sẽ bị lật đổ bằng bạo lực, sẽ bị
tiêu diệt bằng chính quyền. Đội quân lao động chúng tôi cũng đã từng học
đi học lại cho đến thuộc lòng danh từ ấy. Chính quyền! Đúng là danh từ
chúa tể!
Thế là tối họp mặt của những người Hiếu học kết thúc.
--------------------------------
1 Thời đó vẫn còn tập quán bày những đồ tạp nhạp trong nhà. Người ta
vẫn chưa tìm ra lối sống giản dị. Nhà cửa như thế không khác gì bảo tàng,
phải mất rất nhiều công phu lau dọn. Bụi làm chúa tể trong nhà. Có hàng
nghìn thứ bắt bụi mà chỉ có mấy kẻ để lau chùi.
2 Huỷ bỏ di chúc là một nét đặc biệt của thời đó. Cùng với việc tích luỹ
những tài sản lớn, vấn đề sử dụng những tài sản đó sau khi chết là một băn
khoăn lớn cho lớp nhà giàu. Lập di chúc và huỷ bỏ di chúc là hai nghề bổ
sung cho nhau, cũng giống như chế tạo áo giáp và chế tạo súng. Người ta
phải vờ những luật sư sắc sảo chuyên thảo các di chúc để làm những tờ di
chúc không thể nào huỷ bỏ được. Nhưng nó vẫn bị huỷ bỏ như thường,
phần nhiều lại do chính tay những người thảo ra chính nó huỷ bỏ. Tuy
nhiên, giới nhà giàu vẫn nuôi ảo tưởng có thể lập được những di chúc
không ai huỷ bỏ được, và suốt bao nhiêu thế hệ, cả khách hàng lẫn những
luật sư đều theo đuổi ảo tưởng đó. Thật không khác gì bọn người luyện kim
đan thời trung cổ đi tìm chất tan rã vạn năng.
3 Một loại văn chương quái gở, nhằm làm cho giai cấp công nhân hiểu
sai lệch hoàn toàn về bản chất của giai cấp ăn dưng ngồi rồi.
