những Ngựa-người làm một chuyến viếng thăm vĩnh biệt. Để thực hiện mục
đích này người ta đưa một xe trượt tiện lợi do các Yahoo kéo đến.
Sau khi từ biệt như thế với các bạn bè, các Ngựa-người quay về nhà mình
và cho đến lúc chết không rời nhà nữa. Người ta chôn các Ngựa-người ở
những nơi xa xôi hẻo lánh và bình thường nhất mà họ tìm được. Bạn bè và
những người thân thích của người quá cố khi đó chẳng biểu lộ vui hay là
buồn. Ngay cả bản thân người chết cũng chẳng thấy có chút gì nuối tiếc khi
từ bỏ thế giới này, giống như họ vừa đi chơi rồi quay về nhà. Tôi nhớ có
một lần chủ nhân của tôi đã mời gia đình một người bạn đến chơi nhân có
một việc quan trọng. Đến ngày đã định mãi đến chiều tối người vợ bạn và
hai đứa con mới xuất hiện. Bà xin lỗi thay cho chồng mình, người theo lời
bà sáng hôm nay đã “tịch”. Từ này rất diễn cảm theo ngôn ngữ địa phương
đấy, nhưng dịch nó cũng không hẳn là dễ; đúng nguyên văn nó có nghĩa là:
“quay về với ông bà ông vải”. Sau đó bà xin lỗi cho mình và nói rằng chồng
đã mất sáng hôm nay và bà đã phải bàn bạc với những người hầu về việc
đặt thi thể của ông ấy ở đâu là hơn cả. Tôi nhận thấy là bà vẫn vui vẻ như
những người có mặt lúc đó. Ba tháng sau bà mất giống như đã đi đến một
đất nước xa xôi nơi họ quyết định sống nốt quãng đời còn lại.
Tôi không biết có cần nhắc thêm là trong ngôn ngữ của Ngựa-người
không có những từ để chỉ một cái gì đấy độc ác và xấu xa, trừ những từ chỉ
những thiếu sót và những nét quái đản của Yahoo. Bởi thế, nếu họ cần nhắc
tới cái gì đó không hay ho lắm trong lúc nói chuyện thì họ sử dụng từ
“Yahoo” kèm theo với từ khác. Chẳng hạn để chỉ tính đãng trí hay lười nhác
của những người hầu, lỗi của con trẻ, hòn đá làm đứt chân, thời tiết xấu và
các thứ tương tự họ thường thêm vào từ tính ngữ Yahoo. Đó chính là hhnm
Yahoo, whnaholm Yahoo, ynlhmndwihlma Yahoo, còn nhà mà làm tồi thì họ
gọi là ynholmhnmrohlnw Yahoo.
Tôi rất vui lòng mô tả chi tiết hơn nữa những phong tục và phẩm hạnh
của dân tộc kỳ lạ này. Nhưng trong tương lai gần tới đây tôi có ý định xuất
bản một cuốn sách riêng chỉ đề cập tới một lĩnh vực này mà tôi sẽ gửi cho
độc giả.
