2.- Bắt đầu độ thế:
Ngài thường chèo một chiếc thuyền con lênh đênh, bấp bênh trên dòng
sông từ rạch Cái-Tàu-Thượng qua rạch Xẻo-Môn thuộc tỉnh Long-Xuyên
ngày nay. Tương truyền buổi sáng nọ giữa lúc dân làng Kiến-Thạnh bị bịnh
dịch khủng khiếp, Ngài leo lên bàn thờ trong Đình-Thần làng Kiến-Thạnh,
ngồi uy nghiêm ở đó. Ông từ vào đốt nhang đèn thấy hoảng hồn hoảng vía
la lên. Ngài bảo im vì Ngài là Phật giáng thế. Ông từ nói: "Nếu ông là Phật
giáng thế thì sao ông không chữa cho dân làng khỏi bịnh thời khí. Đức Phật
Thầy bảo ông từ bịnh nhân đâu đem lại Ngài chữa cho. Thế là từ đó, thiên
hạ ùn ùn đến xin Ngài chữa bệnh. Ngài ở Đình-Thần 3 bữa rồi qua trú ở
Cốc ông Kiến tại nền chùa Tây-An cổ tự tại núi Sam ngày nay. Về đây cũng
tiếp tục chữa bịnh.
Nhà chức trách địa phương thấy thiên hạ ùn ùn kéo đến Đức Phật Thầy,
sợ trách nhiệm về an ninh nên tâu về tỉnh. Tỉnh trưởng An-Giang bấy giờ là
quan Tổng-Đốc Huỳnh-Mẫn-Đạt sai người bắt Đức Phật Thầy về An-
Giang. Tại đây ban đầu, Ngài bị nghi là đạo sĩ gian. Người ta hành hạ, thử
thách Ngài đủ điều. Nhưng sau cùng thấy Ngài dám đốt liều trên đầu, dám
nướng chuông nóng úp lên đầu trong khi nhiều nhà sư khác không dám và
nhứt là khi thấy Ngài có phong cách chân tu, tính tình đôn hậu, ai nấy đều
kính phục Ngài. Một thời gian sau, Ngài được trả tự do.
3.- Lập cơ đồ ở núi Sam:
Thoát khỏi cảnh giam cầm rồi, Đức Phật Thầy về tá túc tại một ngôi
chùa của giáo phái Lâm-Tế. Vì đó, đến nay còn nhiều người tưởng Ngài
thuộc giáo phái nầy. Kỳ thực là Ngài nương náu ở đó để khỏi bị chính
quyền nghi kỵ. Tuy cư trú chính thức tại chùa ở núi Sam song Đức Phật
Thầy đi khắp vùng Thất-Sơn. Ngài lập những cơ sở đặc biệt mà Ngài gọi là
Trại Ruộng. Công việc chính trong các trại ruộng là tu hành và phát triển
kinh tế nông thôn. Thực là một sáng kiến, một chương trình cao minh về
cứu dân độ thế.
