cùng đi cho đỡ tốn kém, gặp sóng lớn, họ phải chui xuống khoang chịu
cảnh ngột ngạt đến nghẹn thở. Tàu chao đảo khiến họ lắc lư, người nọ đè
vào người kia. Đến Guemesey, khi được thả, ta thấy ông ngất đi, gần như
tắt thở.
Họ cho ông xuống, đặt dựa vào bức tường quay về phía mặt trời cho òng
trút hơi thở cuối cùng. Vợ một thuỷ thủ đi ngang qua, gọi chồng đến cứu.
Nhờ ba bốn người, ông được đặt trên một chiếc giường êm ái. Ngày hôm
sau, ông lên tàu đánh cá Ostende.
Đến Jersey, ông ngất ngây sung sướng.
Phải đến mùa xuân năm 1793, bệnh nhân mới thấy mình khoẻ trở lại để tiếp
tục con đường của mình. Ông sang nước Anh với hy vọng gia nhập vào
một đội cờ trắng nào đó. Nhưng đến nơi, thay vì tiếp tục đánh trận, ngực
của ông lại có vấn đề các bác sĩ ra lệnh cho ông phải nghỉ ngơi tuyệt đối và
tuyên bố rằng nếu cẩn thận giữ gìn ông cũng không sống qua hai hay ba
năm. Chuẩn đoán này giống với chuẩn đoán về tác giả của tập La Pucelle.
Có lẽ Đức Chúa lại một lần nữa để các bác sĩ nhầm với tác giả của tập Thần
đồng đạo Cơ đốc.
Bác sĩ cấm Chateaubriand cầm súng thì ông cầm bút. Ông viết tác phẩm
Essais và bắt đầu phác thảo tập Thần đồng đạo Cơ đốc. Sau đó, vì hai kiệt
tác này quá đối lập về tư tưởng, dù ông không phải chết đói, song vào
những khoảng thời gian rỗi rãi, ông vẫn dịch sách lấy tiền, cuộc chiến đấu
ấy kéo dài trong nhưng năm 1794 và 1795.
Thời điểm ấy cũng có một người nằm chờ. Đó là chỉ huy trẻ đã chiếm được
