một chủ cơ sở kinh doanh nằm dưới điểm M trong Hình 3. Chẳng hạn chủ
tiệm tạp hóa mà chúng tôi gặp ở Gulbarga. Người phụ nữ ấy có thể tăng lợi
nhuận bằng cách dành dụm và thay đổi chủng loại hàng hóa mới mẻ hơn,
phong phú hơn. Nhưng dù có đầu tư thêm, chị ta vẫn không thể đi quá điểm
M. Vậy thì có đáng để cố gắng? Thậm chí có hy vọng bao nhiêu đi nữa cuộc
đời cô cũng chẳng khá khẩm hơn. Tiệm tạp hóa không có tương lai và chẳng
bao giờ giúp bà kiếm được nhiều tiền, nên cũng chẳng có gì lạ nếu người
chủ tiệm tạp hóa quyết định dành thời gian công sức cho việc khác.
Tương tự, người nghèo ít tiết kiệm hơn so với những người thuộc tầng lớp
trung lưu có lẽ vì họ biết tiền dành dụm của mình dù sao cũng không đủ để
đạt mục tiêu tiêu dùng mong muốn. Họ không muốn đầu tư nhiều (không chỉ
tiền bạc mà cả tâm huyết và trí óc) vào việc kinh doanh không mấy sinh lời.
Điều này giải thích được sự khác nhau một trời một vực giữa cách nhìn của
Ben Sedan, người nông dân Ma rốc và Fouad Abdelmoumni: Có thể Fouad
đúng khi cho rằng Ben Sedan chưa nghĩ đến phương án nuôi gia súc trong
chuồng. Mà cũng có thể người nông dân này có nghĩ qua nhưng đi đến kết
luận rằng chẳng bõ công làm thủ tục giấy tờ vay nợ, xây chuồng trại mới
toanh chỉ để nuôi vỏn vẹn bốn con bò rồi bán chúng đi, rồi gia đình ông
nghèo vẫn hoàn nghèo. Cả hai đều có lý. Fouad đúng vì mô hình kinh doanh
ông nghĩ ra có thể đem lại hiệu quả, còn Ben Sedan đúng vì hiệu quả thu
được chẳng đáng công sức bỏ ra.
Thực tế là hầu hết những người kinh doanh quy mô nhỏ không hoàn toàn
chú tâm kiếm tiền. Điều này có thể giải thích cho kết quả đáng thất vọng của
những chương trình đào tạo khởi nghiệp mà nhiều MFI hiện bắt đầu tổ chức
cho khách hàng như một dịch vụ hỗ trợ. Hàng tuần tại các buổi gặp mặt,
khách hàng được hướng dẫn cách quản lý tài khoản vay tốt hơn, quản lý dự
trữ hàng hóa, kiến thức về lãi suất vay, v.v... Người ta đánh giá những
chương trình kiểu này ở Peru và Ấn Độ.
Kết quả nghiên cứu tại hai quốc
gia cho thấy cải thiện kiến thức kinh doanh cho người nghèo không giúp
thay đổi lợi nhuận, doanh thu hay tài sản họ có được. Những chương trình
này ra đời vì các cơ sở kinh doanh của người nghèo chưa thực sự vận hành
