nghĩa là bảy tháng rưỡi mới làm được 10 phrăng! Để kiếm kế sinh
nhai, người bản xứ buộc phải làm thuê cho những người Mangát bên
cạnh. Hơn nữa, viên công sứ Đơla Rôsơ không những không nộp thuế
cho họ như hắn đã hứa, và còn chiếm mất số tiền mà những người
bản xứ này chuyển cho hắn để nộp thuế.
Nhà chức trách địa phương mở một cuộc điều tra. Nhưng Nghiệp đoàn
nhà nông ở Makhanôrô (có thể là Đơla Rôsơ là hội viên Nghiệp đoàn này)
biết việc ấy, đã đánh điện cho viên toàn quyền phản đối cảnh binh không kịp
thời đến đồn điền của công sứ Đơla Rôsơ, và đã yêu cầu trừng phạt trưởng
đồn cảnh binh về tội đã vạch trần hành vi phi pháp của người Pháp.
Để ỉm "câu chuyện" ấy đi, viên toàn quyền đã nhanh chóng dập tắt dư
luận.
Những người lao động ở thuộc địa được bảo hộ như thế đấy và chính
sách hợp tác được thực hiện như thế đấy.
Nguyễn ái quốc
Báo L'Humanité, ngày 26-10-1922. In trong sách: Hồ Chí Minh,
Những bài viết và nói chọn lọc, tiếng Nga, Nxb. Chính trị
quốc gia, Mátxcơva, 1959, tr.31.
Dịch theo bài in trong
sách Những bài viết và
nói chọn lọc.
