Tạp chí Rabótnhitxa, tiếng Nga, số 9,
tháng 5-1924.
NHữNG CáI TốT ĐẹP
CủA NềN VĂN MINH PHáP
Trong cuộc thảo luận về vấn đề đại diện của dân bản xứ các thuộc địa tại
Quốc hội Pháp, ông Pôn Tápponniê đã phát biểu ý kiến ở Hạ nghị viện như
sau:
"Nước Pháp vốn hào hiệp và đức khoan nhân của nước Pháp được biểu
hiện trong mọi trường hợp. Không có gì có thể sánh tầy nền văn minh Pháp" .
Chúng tôi thành thật cảm ơn ông nghị ấy đã cho chúng tôi dịp tốt kể ra đây
một số đức tính bất hủ của nước Pháp - ngoài cái đức tính rất cương quyết
khai hoá dân bản xứ bằng đại bác và lưỡi lê.
Lễ độ. - Khuôn phép thực dân muốn rằng bất cứ người dân bản xứ nào -
dù địa vị, tuổi tác ra sao, dù nam hay nữ - đều phải cúi đầu kính cẩn chào
người Âu. Người ta từng thấy ở Đông Dương, ở Mađagátxca những người
dân bản xứ bị ngược đãi, đánh đập và bị bỏ tù, chỉ vì Đã QUÊN Tỏ DấU
TÔN KíNH Đó TRƯớC ĐứC UY NGHIÊM CủA CáC Vị ĐI KHAI Hoá.
Mới đây thôi, một vị quan cai trị ở Métgiana (Angiêri) đã ra lệnh bắt những
người dân bản xứ trong vùng cai trị của mình, vì mải làm không trông thấy
quan lớn đi dạo chơi qua, nên đã dám không chào ngài.
Rộng lượng. - ở Đông Dương, thường nhân dịp đi chơi của một ông
Giốpphrơ hay sinh nhật một ông Clêmăngxô chẳng hạn, hoặc khánh thành
một đài "liệt sĩ chết vì Tổ quốc" hoặc tiếp đón một phái viên của nền cộng
hoà, thì các quan cai trị đều có mở "lạc quyên". Các quan đã dùng cách như
sau: Quan lớn cai trị cứ việc dựa theo dân số và thuế bạ của tỉnh mà quy định
