Nhưng người ta sẽ bảo: thế là chúng ta ở thời Trung cổ à? ồ! Sẽ là quá
đáng nếu so sánh người "nhà quê"
1)
với người nông nô. An Nam chưa bao
giờ có tăng lữ và thuế mười phần trăm. Hoàng đế trị
vì nhưng chẳng lo cai trị gì. Tất nhiên là đã có quan lại rồi. Nhưng có thể so
sánh họ với chúa phong kiến không? Không. Trước hết quan lại được tuyển
lựa theo con đường dân chủ: con đường thi cử, mở rộng cho mọi người và
mọi người có thể chuẩn bị thi mà chẳng tốn kém gì. Hơn nữa, quyền lực của
quan lại được cân bằng bằng tính tự trị của xã thôn.
Xã hội ấn Độ - China
1)
- và tôi có thể nói: ấn Độ hay Trung Quốc về
mặt cấu trúc kinh tế, không giống các xã hội phương Tây thời Trung cổ, cũng
như thời cận đại, và đấu tranh giai cấp ở đó không quyết liệt như ở đây.
Mai đây, khi chủ nghĩa tư bản phương Tây làm đổi thay phương Đông
thì đấu tranh giai cấp có trở nên quyết liệt không ? Đại thể là có, nếu xét
gương của Nhật Bản.
Thật ra là có, vì sự tây phương hoá ngày càng tăng và tất yếu của
phương Đông; - nói cách khác, chủ nghĩa Mác sẽ còn đúng cả ở đó. Dù sao
thì cũng không thể cấm bổ sung "cơ sở lịch sử" của chủ nghĩa Mác bằng cách
đưa thêm vào đó những tư liệu mà Mác ở thời mình không thể có được.
Mác đã xây dựng học thuyết của mình trên một triết lý nhất định của lịch
sử, nhưng lịch sử nào? Lịch sử châu Âu. Mà châu Âu là gì? Đó chưa phải là
toàn thể nhân loại.
Mác cho ta biết rằng sự tiến triển các xã hội trải qua ba giai đoạn: chế độ
nô lệ, chế độ nông nô, chế độ tư bản; và trong mỗi giai đoạn ấy, đấu tranh giai
cấp có khác nhau. Chúng ta phải coi chừng! Các dân tộc Viễn Đông có trải
qua hai giai đoạn đầu không? Từ nhiều thế kỷ nay, họ chẳng hưởng được thái
bình hay sao để đến mức làm cho người châu Âu khinh rẻ họ (lười nhác, mê
muội hàng nghìn năm, v.v.)?
Xem xét lại chủ nghĩa Mác về cơ sở lịch sử của nó, củng cố nó bằng dân
tộc học phương Đông. Đó chính là nhiệm vụ mà các Xôviết đảm nhiệm (ban
thuộc địa của chúng tôi vừa nhận được thư mời chúng tôi tham gia công tác
này). Và các Xôviết sẽ thành công; vì rằng, đứng lên trên các thành kiến
