HỒ QUÝ LY - Trang 526

nhưng bụng vẫn chống đối; Mức trung, viết nhưng lòng vẫn chông chênh;
Mức thượng, viết toàn tâm toàn ý. Nhưng điều ta quan tâm ở đây là họ đã
viết; đối với kẻ sĩ, lập ngôn là điều tối hệ trọng. Cha chỉ cần họ viết...
Tôi thở dài:
- Con hiểu.
- Ta mừng nhất là đã có bài của Đoàn Xuân Lôi - Sự vui mừng hiện rõ trên
mặt cha - Con thử nghĩ xem một người đã viết thiên Phi Minh Đạo, một
người có gan không sợ chết chống đối lại cha, thế mà nay lại viết “Phú con
ngựa lá” , hơn nữa, bài phú đó lại hay. Có thể, trong lòng ông ta vẫn không
thích cha... nhưng chẳng sao.
- Việc này cha phải cảm ơn Nguyễn Phi Khanh. Cha biết - Phi Khanh là
người thức thời.. Nhưng sự đời rối rắm lắm... Có thể, cả Phi Khanh cũng có
nhiều điểm chẳng bằng lòng cha. Nhưng cha trọng nhất ở chỗ ông ta dám
gánh vác... đảm đương.
Tôi nói:
- Con đã gặp công tử Nguyễn Trãi, trưởng nam của Phi Khanh.
- Người thiếu niên đó ra sao?
- Cậu ta nói với Phi Khanh: “Cha hãy cứ ra gánh vác người đi mở đường
bao giờ cũng khó khăn” Chả trách! bài phú của Phi Khanh là bài văn hay
nhất cuộc thi.”
Tuy cha tôi khen nhất Phi Khanh, nhưng trong bữa tiệc, bài được đọc trước
tiên lại là của Đoàn Xuân Lôi. Nguyễn Cẩn tốt giọng, được cử đứng lên
đọc. Giọng ông sang sang:
Kìa tạo hoá sinh ra muôn vật, phú cho hình lớn nhỏ khác nhau. Kìa là sâu
hay là lá khôn phân, là động vật hay thực vật khó bề biết được. Con ngựa ở
trên lá nọ, do giả hợp mà thành; úp lá xuồng thì lưng thành loài có vằn có
sông; ngửa lá lên thì bụng màu lục không héo không khô. Hai sừng nhọn
như ngọc, tựa hai lá vông làm đồ chơi; Bốn móng sáng như sương, tựa
chạm gỗ chử làm hình mẫu. Thân đủ mà nhỏ con; cao đầu mà rộng ngực.
Náu hình không phân biệt cành kết hay hoa phô. Hình nhỏ nên nhìn khó
thấy, mỏng manh chợt không, chợt có...
Than ôi! Người vốn lâu dài, thời đang thịnh trị. Đã hay giữ được thái hoà