Nguyễn huy Oánh, thi đỗ Thám-hoa, làm quan Hộ-bộ Thượng-thư, từng đi
sứ Trung-hoa. Khi nhỏ thông-minh, có chí đọc sách, đọc nhớ hơn người, 17
tuổi đỗ Hương-thí, về sau thi Hội, liên trúng tam trường; 36 tuổi được ân
riêng, vua ban Tiến-triều ứng-vụ, và sai sung chức Hiệp-lý lương-hướng
các đạo binh Sơn-tây, Tuyên-quang, Hưng-hóa; lại phái làm chức Đốc-đồng
Hưng-hóa, lập được chiến-công, được thăng thưởng chức Kiểm Đốc-đồng
các tỉnh Sơn-tây, Hưng-hóa; được cải-bổ chức Thanh-bình Hiến-sát-sứ ở
Sơn-tây, dẹp loạn an dân, chánh-thanh lừng-lẫy.
Năm 1783, về cư-tang nhạc-mẫu ở làng, nhân khi thân-phụ về hưu, tiên-
sinh xin ở lại hầu-hạ thần-hôn không ra làm quan nữa.
Trước-thuật nhiều tác-phẩm, song chỉ có tập "Hoa-Tiên ký", nguyên-văn
diễn ở một ca-bản "Đệ-bát tài-tử Hoa-Tiên ký" của Tĩnh tịnh Trai tiên-sinh
đời Minh là được lưu-truyền đến nay.
Đại-Lược Truyện Hoa-Tiên
Cõi Tô-châu có nhà họ Lương, Lương tướng-công tên chữ Ấn Ba, làm quan
tại triều đến chức Bình-chương (Tể-tướng); vợ là Diêu-thị, chị ruột của
Diêu-công hiện là Đô-ngự-sử tại triều. Hai ông bà hạ sinh được một trai,
đặt tên Phương Châu, tự Diệc Thương. Được 20 tuổi, Lương-sinh diện-mạo
khôi ngô, tài ba xuất chúng; sinh xin phép mẹ đi du học bên quê ngoại ở
Tràng-châu. Phu-nhân cho và dặn nhân tiện đi mừng sinh-nhật của Diêu
phu-nhân, mợ dâu Lương-sinh. Trong lễ sinh-nhật, đêm đến Lương-sinh ra
vườn dạo trăng, tình cờ gặp hai mỹ-nhân đang chơi cờ, nhan-sắc lộng-lẫy;
sinh để ý quyến-luyến cô mặc xiêm trắng là nàng Dương Giao Tiên, con
quan Dương tham-đô, em ruột Diêu phu-nhân. Sinh dò la thăm hỏi, rồi mua
một căn nhà ở cạnh Dương-phủ, cho sửa-sang dọn về ở đó, để hòng tiện bề
lân-la. Thừa-ưa Dương-tướng lại là bạn thân của Lương-công, thành-thử
việc vãng lai thù tạc giữa Dương-công và Lương-sinh cũng được dễ dàng
mau-lẹ. Dường như trời cũng chiều người, một mặt Dương-công mến tài
Lương-sinh, quyết tâm kén càng làm rể; một mặt, nhờ khéo mua lòng Vân
Hương, Bích Nguyệt, Lương-sinh nhờ sức hai đứa nó giúp tay trong, nên
