14
CHƯƠNG 35
NGƯỢC LUẬN THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. « HÀI, NGƯỢC » ñều sinh ra bởi Phong. Lúc phát lúc không, không có kỳ hạn, là vì sao ? (HÀI cũng là
NGƯỢC, nhưng chứng phát về ñêm gọi là HÀI, phát về ngày gọi là NGƯỢC).
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Khi Ngược mới phát, trước khởi từ các chân lông (ghê rợn), vươn vai và ngáp, rồi mới phát… rét run lập
cập, yêu tích ñều ñau ; sau khi lạnh rét thời trong ngoài ñều nóng, ñầu nhức như muốn vỡ, khát muốn uống nước
lạnh…
--. Vì khí gì gây nên thế ?
--. Âm, dương trên dưới tranh giành lẫn nhau ; hư thực lần lượt thay ñổi, âm dương lần lượt chuyển ñi. Dương
dồn vào Âm thời Âm thực mà Dương hư ; DƯƠNG-MINH hư thời rét run cầm cập ; CỰ-DƯƠNG hư thời ñầu, cổ,
yêu, tích ñều ñau._. Tam-dương ñều hư thời Âm khí thắng, Âm khí thắng thời xương lạnh mà ñau ; hãn sinh ra từ
bên trong, cho nên trong ngoài ñều hãn ; Dương thịnh thời ngoại nhiệt, Âm hư thời nội nhiệt. Ngoại nội ñều nhiệt
thời suyễn mà khát, nên muốn uống nước lạnh. Bịnh ñó gây nên, ñều bởi mùa Hạ bị thương vì khí THỬ, nhiệt khí
chứa nhiều bên trong bì phu, bên ngoài Trường-vị và tà khí luôn luôn ký túc ở nơi VINH. Nhân ñó khiến người dể
ra mồ hôi, tấu lý rỗng mở… nhân gặp Thu-khí, mồ hôi ra lại gặp gió, hoặc do khi tắm, thủy khí cũng ký túc ở bì
phu, cùng ở chen với VỆ khí. Vệ khí ban ngày dẫn hành ở Dương phận, ñêm dẫn hành ở Âm phận. Khí ñó gặp
Dương thời tiết ra ngoài, gặp Âm thời bách vào trong ; trong ngoài cùng bách lẫn nhau, nên hàng ngày bịnh phát.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Có chứng cách ngày mới phát là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Khí ñó ký túc ở nơi sâu, bên trong bách vào khí Âm ; Dương khí một mình phát ra, Âm tà bám vào bên
trong. Âm với Dương tranh giành nhau, không thể ra ñược, nên cách một ngày bịnh mới phát.
--. Bịnh phát có khi sớm, có khi muộn, khí nào làm nên thế ?
--. Tà khí ở Phong-phủ, theo thăn thịt mà dẫn xuống. Vệ khí một ngày một ñêm ñại hội ở Phong phủ. ðến
ngày hôm sau, tức là qua một ngày, mới xuống ñược một ñốt (xương sống), nên bịnh phát muộn. ðó là do tà khí
trước ký túc ở TÍCH-BỐI nên mới khiến như vậy._. Mỗi khi dẫn ñến Phong phủ thời tấu lý mở ; tấu lý mở thời tà
khí vào, tà khí vào thời bịnh phát. Vì cớ ñó, nên cứ mỗi ngày mỗi lui muộn dần.
Do phát ra từ Phong phủ, mỗi ngày xuống thấp một ñốt, quá 21 ngày, tới Cẩu-cốt (tức xương khu) ; 22 ngày
vào trong xương sống, lấn vào trong mạch PHỤC-LỮ, chân khí dẫn lên, qua 9 ngày, lên tới huyệt KHUYẾT-BỒN, khí
nó ngày càng cao, cho nên bịnh phát càng ngày càng sớm.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Phu-tử nói, vệ khí mỗi khi ñi ñến Phong phủ tấu lý mới mở ; mở thời tà khí lọt vào ; lọt vào thời phát bịnh.
Giờ vệ khí mỗi ngày ñi xuống một ñốt, khí của nó phát ra không ñúng Phong phủ. Vậy mà hàng ngày phát bịnh là
vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. ðó là do tà khí ký túc ở ñầu, cổ, theo thăn thịt mà dẫn xuống, hư thực không giống nhau. Tà trúng không
nhất ñịnh một chỗ, nên không thể ñúng với Phong phủ. Tà trúng ở ñầu và cổ, khí ñến ñầu và cổ thời bịnh phát ; tà
trúng ở lưng, khí ñến lung thời bịnh phát. Tà trúng ở tay chân, khí ñến tay chân thời bịnh phát. -- Vệ khí ở vào nơi
nào, với tà khí tương hợp thời bịnh phát. Cho nên phong không nhất ñịnh lấy ñâu làm « phủ », theo khí phát ở nơi
nào, tất mở cả tấu lý…. Vậy cái nơi mà tà khí hợp, nơi ñó tức là phủ.
Hoàng-ðế hỏi :
--. PHONG với NGƯỢC tựa như cùng một loài. Vậy mà bịnh Phong không thay ñổi ; ñến bịnh Ngược có lúc
phát lúc không, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phong-khí thường lưu hẳn một nơi, nên bịnh không thay ñổi. Ngược-khí theo kinh lạc, chìm bách vào bên
trong, nên khi nào gặp Vệ-khí mới phát.
--. Bịnh Ngược : trước hàn mà sau nhiệt, là vì sao ?
--. Mùa Hạ bị thương vì « ñại thử » (nắng quá) hãn ra quá nhiều, tấu lý khai phát ; nhân lại gặp cái khí Hàn-
thủy lạnh lẽo của mùa Hạ, chứa ở bên trong tấu lý bì phu ; tới mùa Thu lại bị thương vì Phong, do ñó gây nên
bịnh.
