1. Nhất họa pháp (phương pháp một nét vẽ)
Khởi thủy chưa có phương pháp. Khởi thủy là hỗn mang chưa có phân
định. Khi cái hỗn mang ấy phân định thì mới có phương pháp. Vậy phương
pháp ra đời như thế nào? Nó ra đời từ một nét. Một nét này là cái mà mọi
hiện tượng của thế giới từ đó mà sinh ra, thần thánh đã dùng nó và người
cũng sẽ dùng nó. Người trong thiên hạ không biết điều này. Cho nên ta phải
đặt ra nó, gọi là nhất họa pháp. Việc đặt ra nhất họa pháp đã khiến cho tình
trạng không có phương pháp trở thành có phương pháp, và cái phương pháp
này bao trùm tất cả các phương pháp vậy.
Hội họa là từ ở cái trí hiểu biết mà ra. Cho nên nếu họa sỹ không hiểu
được cái lý của muôn vật, không nắm bắt được dáng vẻ bên ngoài của
những nội tình tinh tế của sông núi và con người, hoặc bản chất của chim,
thú, cây cỏ, hoặc kích cỡ của hồ ao, đình tạ và dinh tháp, ấy là vì chưa nắm
được cái nguyên lý nhất họa pháp nó xuyên suốt mọi vật vậy. Cũng như
một cuộc viễn du phải khởi sự bằng bước chân đầu tiên, một nét này của
nhất họa pháp đã chứa đựng toàn bộ vũ trụ và cả những cõi xa hơn nữa. Dù
có dùng hàng ngàn vạn nét bút, tất thảy chúng cũng đều có bắt đầu và kết
thúc trong một nét duy nhất ấy, chỉ cần biết mà dùng nó cho đúng là được.
Cần phải biết thể hiện toàn bộ thế giới trong một nét bút, hiển ý cho rõ ràng,
thực hiện cho hoàn hảo. Nếu cổ tay không nhạy bén thì tranh vẽ không hay.
Khi tranh vẽ không hay thì tức là cổ tay chưa nhạy bén. Nét bút muốn sống
động long lanh thì phải dùng các chuyển động lượn vòng gấp khúc; muốn
có khoảng rộng thì phải dùng những động tác dừng. Nét bút vọt ra, kéo lại,
nó có thể vuông hoặc tròn, đi thẳng hoặc xoắn xuýt, lên hoặc xuống, sang
phải hoặc sang trái. Và trong những chuyển động ấy, nó thay nhau đột ngột
nương lên nhấn xuống, thả lỏng hoặc cắt ngang, như nước chảy, như lửa
cháy, tự nhiên, không gượng ép. Có như vậy, nét bút mới thâm nhập được
vào cái lý của muôn vật, tạo được hình cho mọi ý tứ, không bao giờ xa rời
phương pháp (nhất pháp họa), và thổi sự sống vào tất thẩy những gì nó vẽ.
Chỉ với một nét dễ dàng, núi non và sông suối, cuộc sống của từ cây cỏ cho
đến nhân quần đều hiện hình hiện dáng, cảnh trí và tình cảm liên quan đến
